Aby współczesna szkoła mogła sprostać nowym wyzwaniom edukacyjnym, nieustannie musi wypracowywać nowe metody i podejścia do nauczania polszczyzny. Istotny pozostaje proces uczenia, ale coraz częściej również zwraca się uwagę na konieczność modyfikowania posiadanej już wiedzy, rewizji metod pracy, a nawet oduczania się. Niezmienny jednak pozostaje cel, jaki przyświeca edukacji językowej, a jest nim jak najlepsze opanowanie przez ucznia kompetencji językowych, gdyż mimo zmieniającej się rzeczywistości pozostają one kluczowe dla sprawnego funkcjonowania jednostki w społeczeństwie.
Ze wstępu Konrada Szamryka i Elżbiety Awramiuk

Monografia reprezentuje wysoki poziom naukowy. Ze względu na walory poznawcze, interdyscyplinarność i aktualność prezentowanych badań bez wątpienia będzie ona inspirującą lekturą dla wszystkich, którzy podejmują refleksję nad poziomem kształcenia językowego i troszczą się o rozwój kompetencji językowych, a więc kompetencji kluczowych, decydujących o jakości życia i zapewniających swobodę funkcjonowania w zmieniającej się rzeczywistości.
Z recenzji dr hab. Iwony Kaproń-Charzyńskiej, prof. UMK

Problematyka zawarta w niniejszym tomie bardzo dobrze wpisuje się w dyskusje nad kształtem współczesnej edukacji, przed którą powstają coraz to nowe wyzwania wynikające ze zmieniającej się rzeczywistości pozajęzykowej (np. rozwoju nowych technologii, migracji), a także rosnącej świadomości na temat złożoności procesu dydaktycznego. Nowoczesna edukacja dąży do wypracowania modeli dostosowanych do wymagań współczesności, m.in. poprzez indywidualizację procesu nauczania, jego wzbogacenie o multime dialne rozwiązania czy wyposażenie uczniów w „kompetencje przyszłości”.
Z recenzji dr hab. Agaty Małyski, prof. UMCS

Lektura pozwala stwierdzić́ jednoznacznie, że M. Citko swym opracowaniem wchodzi w rozwijający się̨ nurt w nauczaniu jeżyków obcych włączający metodyczne wprowadzenie w system fonologiczny na początku nauki. Autor wypełnia w ten sposób pewną lukę̨ w glottodydaktycznych pracach naukowo-aplikacyjnych.
Z recenzji prof. dr hab. Bernadety Niesporek-Szamburskiej (UŚ)

Sposób prowadzenia przez M. Citkę rozważań teoretycznych uzmysławia, że jest on doświadczonym glottodydaktykiem, którego cechuje erudycyjność, a więc biegła znajomość licznych opracowań, ale tak że imponująca zdolność snucia krytycznych refleksji nad dotychczasowymi sposobami interpretacji interesujących go zjawisk, by w toku merytorycznie uzasadnionych polemik zaproponować oryginalne, zasługujące na uwagę autorskie ujęcia.
Z recenzji dr. hab. Marka Wiśniewskiego, prof. UMK

„Historia polskiej literatury powojennej, którą proponuję, podzielona jest na trzy części. Pierwsza z nich skupiona została na drugiej wojnie światowej i jej konsekwencjach. (…) Druga część w centrum swojego zainteresowania ma Październik 1956 roku i najważniejszych twórców tego polityczno-literackiego przełomu. (…) Część trzecia dotyczy lat po 1989 roku. (…)
Moja książka wynika z wiary w historię literatury jako sensowną całość, którą niezależnie od trudności z tym związanych należy przedstawiać jako jedną opowieść. Chciałoby się dodać, że ma to znaczenie zwłaszcza teraz, w trzeciej dekadzie XXI wieku, gdy nie ulega wątpliwości rewitalizacja historii zmuszająca nas, Polaków, Europejczyków, ludzi Zachodu, nie tyle do konfrontacji z cywilizacjami innymi niż nasza, co przede wszystkim do zmierzenia się z własną tożsamością, genetycznie judeochrześcijańską, śródziemnomorską, rozpadającą się na naszych oczach lub, jak chcą inni, ewoluującą w stronę nieograniczonej modernizacji: posthumanistycznej i reagującej na antropocen, emancypującej już nie tylko osoby, ale także zwierzęta i rośliny. Można w tej sytuacji dzielić się i tam, gdzie trwają badania o historyczno-literackim charakterze. Można potwierdzać swoją odrębność, opowiadając własną historię literatury, a przecież niezależnie od tego, jak bardzo jesteśmy różni, literaturę mamy jedną. Badanie jej, zwłaszcza całościowe, stanowi znakomitą okazję do szukania zrozumienia i porozumienia między różnymi historycznoliterackimi syntezami, a w konsekwencji między tymi, którzy próbują je tworzyć, i tymi, którzy odrzucają je jako formę niemożliwą, że o nadużywających syntez nie wspomnę”.

Ze Wstępu

Monografia obejmuje systemowo opisaną pełną problematykę biografii i twórczości Tadeusza Micińskiego w latach Wielkiej Wojny. [...] świetnie funkcjonują wszystkie poziomy ujęć filologicznych, edytorskich, historycznych i politycznych, świadcząc o wysokich kwalifikacjach Autora i dojrzałości jego warsztatu naukowego. Ta wszechstronność dobrze się komponuje, sprawiając, iż książkę czyta się nie jako wąsko specjalistyczne opracowanie, lecz wciągającą lekturę, opisującą – w kontekście biografii i twórczości Micińskiego – losy Polaków w Rosji. W szczególności kapitalne pod względem poznawczym są wątki odnoszące się do „rozpoznania” Rosji przez poetę, zwłaszcza doznania przezeń metafizycznej zgrozy przewrotu bolszewickiego i odreagowania jej w idei „chrystocentryzmu absolutnego”. W dobie dzisiejszej agresji Rosji na Ukrainę niektóre frazy z niedawno odkrytych utworów Micińskiego dziwnie się aktualizują, co powoduje, że inaczej i bardziej zrozumiale się go czyta.
Z recenzji prof. dr. hab. Krzysztofa Stępnika (UMCS)

Autor przyjął bardzo konsekwentnie realizowaną metodologię badania twórczości Micińskiego z lat I wojny światowej w relacji z wydarzeniami politycznymi oraz wynikającymi z nich przemianami społecznymi i kulturalnymi. W swojej pracy pokazuje, w jaki sposób wybuchł wojny w 1914 r., a następnie przymusowa emigracja na tereny Rosji w 1915 r. wybuch rewolucji lutowej 1917 r., wreszcie wojna domowa w Rosji i przejęcie władzy przez bolszewików w listopadzie 1917 r. stymulowały zarówno aktywność społeczną Micińskiego, jak jego twórczość publicystyczną i literacką. [...] Autorowi udało się nie tylko odsłonić tematyczną zależność twórczości Micińskiego od dziejących się wydarzeń – pokazać, w jaki sposób dynamicznie rozwijająca się sytuacja wojenna znajduje swój oddźwięk w tematyce podejmowanej w dorobku poety z tego czasu – ale przede wszystkim wyjaśnić, jak piekło wojennych doświadczeń profiluje jego poetycki warsztat.
Z recenzji dr hab. Doroty Kielak, prof. UKSW

Kobiety są tu przede wszystkim autorkami, choć mogą być też, jak poucza lektura studiów i szkiców zebranych w tej książce, bohaterkami literackimi bądź patronkami podlaskiej przyrody i przestrzeni publicznej. Autorkami z Podlasia w tak wielu zakresach i domenach, że pojemny termin „piśmiennictwo” wydaje się zbyt ograniczony. Obok pisarek dawnych – uznanych i kanonicznych – pojawiają się te, które chwyciły za pióro dosłownie w ostatnich latach, obok autorek luźno związanych z Podlasiem, „monografistki” tematu podlaskiego; mamy twórczynie fikcji literackiej i reportażystki, a także poetki i bajkopisarki. Różnorodności tej niepodobna przegapić, a już na pewno warto się z ową wielokształtnością skonfrontować, sięgając po tę interesującą i pożyteczną publikację.
dr hab. Dariusz Nowacki, prof. UŚ

Literackie Podlasie należy również do kobiet, o czym przypominają teksty zebrane w tej książce. W trzynastu ujęciach poznajemy intrygującą różnorodność tematów i wspólnotę powieściopisarek, poetek, reportażystek, bajkopisarek; Polek, Litwinek i Białorusinek. Są to postaci ważne w kulturze i historii literatury polskiej, niestety jeszcze ciągle mało znane. Pochodzą z podlaskiej fikcji i rzeczywistości, a obie te sfery odsłaniają się równocześnie w pracach badaczek i badaczy, uzmysławiając nam, że północno‑wschodni region wraz z Białymstokiem nie jest marginesem na mapie naszej kultury, ale miejscem, które twórczo odcisnęło się w wyobraźni i życiu wielu piszących kobiet. Co więcej, współczesne pisarki nadal czerpią swoją moc z Podlasia, co przejawia się w ich unikatowym idiomie.
dr hab. Monika Rudaś-Grodzka, prof. IBL PAN

Książka przynosi użyteczny przegląd różnych sposobów zapisu mowy (przede wszystkim na poziomie fonologicznym) i uwagi pogłębiające temat od strony teoretycznej, jak i praktycznej (m.in. w kontekście dydaktyki języka polskiego, glottodydaktyki i leksykografii). Do jej zalet należy to, że ocenę różnych systemów transkrypcji relatywizuje do potrzeb i celów ich stosowania. Cenne jest uwzględnienie wielu perspektyw, m.in. badawczej i edukacyjnej (Autorka demonstruje dużą wiedzę w zakresie dydaktyki języka polskiego w szkole).
Z recenzji prof. dr. hab. Mirosława Bańki (UW)

Autorka podejmuje się pionierskiego na gruncie polonistycznym niezwykle trudnego przedsięwzięcia badawczego z pogranicza wielu dyscyplin humanistyki […]. W rezultacie podjętych przez nią wysiłków analityczno-interpretacyjnych czytelnik otrzymuje oryginalny opis porządkujący wiele faktów dotyczących relacji między mową a pismem, cech (wy)mowy polskiej i sposobów informowania o zjawiskach mownych. Elżbieta Awramiuk nie tylko w umiejętny sposób kumuluje rozmaite szczegóły faktograficzne rozproszone w dotychczasowej literaturze polskiej i obco¬języcznej, ale uzupełnia je własnymi – poznawczo cennymi spostrzeżeniami.
Z recenzji dr. hab. Marka Wiśniewskiego, prof. UMK

Rozprawa Szymona Trusewicza dowodzi bardzo dobrej orientacji w twórczości Tkaczyszyna-Dyckiego oraz przebiegu kolejnych etapów recepcji jego dzieła. Rzetelnie przeprowadzone badania [...] stały się solidną podstawą naukowego rozpoznania. Poszerzenie horyzontów interpretacyjnych o kontekst przestrzenny doprowadziło do interpretacyjnych odkryć i pozwoliło uspójnić analityczny wysiłek lektury poszczególnych wierszy. Nowe odczytania nie kwestionują wcześniejszych odkryć, lecz je w istotny sposób uzupełniają i modyfikują. [...] W książce Trusewicza podporządkowanie wcześniejszej materii badawczej oraz próby odnajdywania kolejnych aspektów przestrzennego osadzenia wyobraźni poetyckiej Tkaczyszyna-Dyckiego doprowadziły do stworzenia wyrazistej sylwetki twórczej, a należy pamiętać, że poezja Tkaczyszyna-Dyckiego jest zjawiskiem zarówno wpisującym się w obraz przemian kultury po roku 1989, jak i szczególnie wyróżniającym się na jej tle.
Z recenzji dr hab. Agnieszki Czyżak, prof. UAM

Jestem pod wrażeniem opracowania oryginalnej poetyki geobiograficznej (dzięki połączeniu auto/bio/geografii z topobiografią) oraz wielu znakomitych interpretacji. Imponuje znajomość tej poezji, jej krytycznego odbioru (rzetelna rekonstrukcja stanowisk) i kontekstów biograficznych (trudne dzieje rodziny, poeta w przestrzeni publicznej). Solidne przygotowanie teoretycznoliterackie daje narzędzia do wnikliwej lektury pozornie prostego, ale przecież trudnego w odbiorze dzieła. Traktując życie i twórczość jako poetyckie doświadczenie przestrzeni, udało się badaczowi stworzyć syntezę obejmująca wszystkie ważne problemy – egzystencjalne, psychologiczne, etyczne, metaliterackie – motywy i sposoby wyrażania sylleptycznego podmiotu. Walorem tej pracy jest kompozycja całości, przystępując do pisania, krytyk wie, co chce powiedzieć. [...] Dobiera tylko te „cegiełki”, które są niezbędne do pokazania wielofunkcyjnej przestrzennej „architektury” wyobraźni Tkaczyszyna-Dyckiego.
Z recenzji prof. dr hab. Anny Węgrzyniak (ATH)

Monografia Ojczysta święta mowo!… Wiąże nas twoje słowo. Polszczyzna w perspektywie diachronicznej. Studia i szkice jest efektem współpracy czterdziestu trzech polskich naukowców z jedenastu ośrodków akademickich takich, jak: Białystok, Gdańsk, Gorzów Wielkopolski, Katowice, Lublin, Łódź, Poznań, Rzeszów, Szczecin, Toruń oraz Warszawa. Zaproponowana przez redakcję otwarta formuła sprawiła, że w rozprawie znalazły się teksty analityczne, opracowania syntetyzujące oraz artykuły o charakterze postulatywnym i stricte praktycznym. Zasadniczo zainteresowania badaczy ogniskują się wokół historii polszczyzny, zwłaszcza doby średnio- i nowopolskiej. Przedmiot naukowych analiz stanowią zagadnienia języka osobniczego, zapomniane słowniki, gramatyki, pamiętniki, katechizmy oraz pisma polityczne. Tom ubogacają dysertacje dotyczące antroponimii i mikrotoponimii. Monografia zawiera również teksty dotyczące regionalnych odmian polszczyzny. Przedmiot zainteresowań badaczy koncentruje się także wokół kondycji języka polskiego w dzisiejszej debacie publicznej, zwłaszcza w kampanii wyborczej i we współczesnych social mediach. Ponadto autorów interesują zagadnienia związane z terminologią, strukturą i filozofią języka (niejednokrotnie omawiane w szerokiej socjolingwistycznej perspektywie). Z wdzięcznością i nieskrywaną satysfakcją składam na Państwa ręce rozprawę współtworzoną przez wybitnych naukowców; znanych i uznanych autorytetów i badaczy młodych dopiero rozpoczynających swoją przygodę z nauką, a przede wszystkim – niebywałych ludzi, którzy w czasach pandemii zjednoczyli siły, by stworzyć kompendium wiedzy na temat kondycji i przemian języka polskiego od średniowiecza do XXI wieku.
Anetta B. Strawińska redaktor serii BSJ

Książka Karoliny Szymborskiej to przedsięwzięcie bardzo potrzebne i ambitne […] ma szansę stać się ważną publikacją reprezentującą polski dyskurs children studies w kraju i poza jego granicami, także ze względu na obecność w pracy tekstów w języku angielskim. Studia Karoliny Szymborskiej mają i ten skutek, że pozwolą – mam nadzieję trwale – rozwiązać wątpliwości nazewnicze związane z literaturą dla dzieci i młodzieży (jako tworzoną z myślą o dziecku odbiorcy) i literaturą dziecięcą (jako traktującą o dziecku autorze). […] Karolina Szymborska, opowiadając się „po stronie dziecka”, ma świadomość koniecznej polilogiczności studiów nad dzieckiem i dzieciństwem, ich kompleksowości, kieruje się jednak ku refleksji nad literaturą, opisując tematyzacje i konceptualizacje dziecięcego bohatera i „okolic dzieciństwa”, z włączeniem kulturowo‑historycznego kontekstu czy rozważań genologicznych (np. comfort book, baśń postmodernistyczna), zawsze służących szerszej refleksji nad „humanizmem dziecka”.
Z recenzji dr hab. Katarzyny Wądolny‑Tatar, prof. UP
Poszczególne kwestie teoretyczne oraz teksty literackie, które Autorka interpretuje, są pierwszą w tej skali na polskim gruncie próbą prezentacji i zastosowania metod z zakresu children studies do opisu tej problematyki w literaturze polskiej i obcej. Szerokie i wielowymiarowe ujęcie zagadnienia sprawia, że może i powinna stać się ważną publikacją uzupełniającą istotną lukę w polskim literaturoznawstwie. Oczytanie i rzetelna rekonstrukcja stanu badań przeplata się w przygotowanej książce z jasno formułowanymi tezami Autorki. Badaczka konsekwentnie domaga się konieczności przemyślenia na nowo przede wszystkim warsztatu pojęciowego „studiów nad dziećmi”. Wywód Autorki charakteryzuje się naukowym dystansem oraz wyważoną postawą krytyczną. Choć perspektywa literaturoznawcza stanowi centrum rozprawy, Autorka sięga z dużym znawstwem do naukowych opracowań z zakresu filozofii, pedagogiki, badań społecznych i antropologii.
Z recenzji dr hab. Krystyny Koziołek, prof. UŚ

Tom Poetyki doświadczenia przestrzennego jest „perfekcyjnie skomponowany jako całość – od przestrzeni autobiograficznej (to kategoria znana, stosowana z powodzeniem od dawna), przez ujęcia inspirowane np. nowszą ekopoetyką do afektywnej poetyki historycznej” – i „wpisuje się w kilka modnych nurtów współczesnej humanistyki interdyscyplinarnej, kojarzącej literaturoznawstwo z filologią, filozofią, wiedzą o kulturze, psychologią, przyrodoznawstwem…
Zagłębiając się w literackie przestrzenie w ujęciu geopoetyki, ekopoetyki, genologii czy poetyki afektywnej, odbyłam interesującą podróż przez różne epoki (od antyku do SF)”.
Z recenzji Anny Węgrzyniak
Prezentowana monografia „stanowi spójną, bogatą treściowo całość, skupioną na kwestii emocjonalnego doświadczania przestrzeni, od konkretnych miejsc, możliwych do topograficznego zweryfikowania, poprzez przestrzenie realne, ale literacko niedookreślone, aż po imaginacyjne przestrzenie teatralne i fantastyczne. Czytelnik znajdzie w Poetykach doświadczenia przestrzennego zarówno wnikliwe analizy pojedynczych tekstów, jak i studia odnoszące się do znacznie szerszego zakresu zjawisk, od XIX wieku po czasy najnowsze, w literaturze i teatralnych praktykach performatywnych zarówno polskich, jak i amerykańskich, czeskich, francuskich, izraelskich, rosyjskich oraz włoskich”.
Z recenzji Tomasza Cieślaka

Redaktorkom kolejnego tomu publikacji pod wspólnym tytułem Z problematyki kształcenia językowego przyświeca przekonanie, że spojrzenie na problematykę kształcenia językowego z różnych perspektyw jest konieczne i niesie wielorakie korzyści. Głównym przedmiotem naszego zainteresowania niezmiennie pozostaje język polski jako język ojczysty, stanowiący swoistą podstawę wszelkiej aktywności, w tym sprawności poznawczych. Wychodzimy jednak z założenia, że zwiększaniu efektywności kształcenia w zakresie języka ojczystego sprzyja wymiana myśli i doświadczeń między specjalistami koncentrującymi się na tym samym – kształceniu językowym – ale z różnych perspektyw: lingwistycznej, psycholingwistycznej, glottodydaktycznej, logopedycznej.
W tomie VIII kontynuujemy dotychczasowe obszary tematyczne, takie jak warsztat polonisty i glottodydaktyka czy uczący się o specjalnych potrzebach edukacyjnych, ale poszerzamy je o nowe zagadnienia. Nowością tego tomu są bloki poświęcone logopedycznym aspektom kształcenia językowego oraz językowi polskiemu poza granicami.
Ze Wstępu
Elżbiety Awramiuk i Urszuli Andrejewicz

To unikalne opracowanie z budującej się dydaktyki porównawczej L1 (w regionie Europy Środkowej). Publikacja pomnoży niewielki jeszcze dorobek lingwodydaktyki porównawczej, wzbogaci także stan badań mieszczący się w obszarach wyznaczonych przez temat rozważań, jakim stało się w prezentowanym tomie nauczanie funkcjonalne języka ojczystego widziane w ujęciu komunikacyjnym.
Z recenzji prof. dr hab. Bernadety Niesporek-Szamburskiej
Książka przedstawia wyniki badań w zakresie dydaktyki języka polskiego, czeskiego i słowackiego, a także przekonuje do pogłębienia kontaktów między Czechami, Słowacją i Polską. Jest to pożądane ze względu na bliskość używanych w tych krajach języków zachodniosłowiańskich, bliskie więzi kulturowe i społeczne.
Z recenzji prof. PhDr. Marie Čechovej, DrSc.

Jak sądzę, książka spotka się z zainteresowaniem środowiska naukowego i będzie przyczynkiem do otwarcia nowej dyskusji na temat polskiej ortografii, zarówno w ujęciu teoretycznym, jak i w zakresie badań sprawności ortograficznej współczesnych Polaków.
Z recenzji dr hab. Renaty Makarewicz, prof. UWM
Monografia stanowi przykład dobrych praktyk w zakresie prowadzenia badań nad normą językową oraz zwyczajami użytkowników polszczyzny z wykorzystaniem narzędzi statystycznych, pozwalających na zobiektywizowane formułowanie wniosków.
Z recenzji prof. dr. hab. Piotra Zbróga

Zrekonstruowane słowniczki Osipowicza i Czarkowskiego ukazały się drukiem w 2009 roku w opracowaniu zatytułowanym „Dziewiętnastowieczne słowniczki gwarowe z Polski północno-wschodniej”. W prezentowanym obecnie opracowaniu przedstawiamy i omawiamy dwa kolejne, mianowicie tykociński słowniczek Glogera i łomżyński słowniczek Wagi.
W przedkładanych czytelnikowi edycjach obu słowniczków zachowujemy daleko posuniętą wierność wobec oryginałów, przede wszystkim utrzymujemy pierwotny kształt haseł, ich postać fonetyczną, fleksyjną i słowotwórczą. Objaśnienia znaczeniowe haseł, dokumentacja użyć, konteksty gwarowe są tożsame z zapisami Wagi i Glogera

Przedstawiona do recenzji monografia należy do opracowań z zakresu stylistyki językoznawczej. Autorka łączy podejście semantyczne i funkcjonalne, odsyła czytelnika do ujęć kognitywnych, lingwistyczno-kulturowych i antropologicznych, zawiera – co chyba najważniejsze – interesujące spostrzeżenia dotyczące idiolektu Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego. (…) Lekturze monografii z pewnością towarzyszy uczucie satysfakcji, że polska stylistyka wzbogaciła się o kolejne opracowanie dotyczące języka epoki romantyzmu, ale też o tekst reprezentujący synkretyczne, a tym samym holistyczne podejście do przedmiotu badań. Niezaprzeczalne walory poznawcze przedstawionej do recenzji książki, jej wartość dokumentacyjna, erudycyjność wywodu, wszechstronne i ciekawe wnioski, a także obrana metoda opisu to tylko wybrane zalety monografii Małgorzaty Andrejczyk.
Z Recenzji prof. dr. hab. Artura Rejtera
O wartości recenzowanej monografii przesądzają przede wszystkim następujące aspekty.
1. Interesujący poznawczo temat badawczy – (…) pole badawcze dotąd nieeksploatowane. (…)
5. Wieloaspektowe analizy zgromadzonego materiału leksykalnego. Wątpliwości nie budzą decyzje klasyfikacyjne Autorki (podział na podpola), która na wyekscerpowane nazewnictwo spogląda z różnych, uzupełniających się perspektyw. (…) Wnikliwa lektura obranych do analizy dzieł, umiejętności interpretacyjne Małgorzaty Andrejczyk zaowocowały rekonstrukcją wykreowanego przez Mickiewicza i Słowackiego obrazu drogich kamieni.
Z Recenzji dr. hab. Przemysława Wiatrowskiego, prof. UAM

Książkę dotyczącą relacji romantyków wobec uniwersytetu, nauki i szeroko pojętego życia akademickiego wypada uznać za oryginalny i cenny wkład w badania nad polskim romantyzmem. Jest to niewątpliwie jeden z zapoznanych wątków związanych z jego dziejami i – jak się zdaje – zapoznanych nie bez przyczyny. Po pierwsze jeszcze do niedawna myśleliśmy o romantyzmie jako formacji umocowanej w irracjonalizmie, jednoznacznie opozycyjnej wobec tego, co w najszerszym znaczeniu, uniwersyteckie. Po drugie na obrazie epoki zaważył symboliczny wymiar biografii i twórczości Mickiewicza (droga do filomatyzmu po mesjanizm, od Dziadów kowieńsko-wileńskich po drezdeńskie) oraz jej odczytania. W efekcie uniwersyteckie/intelektualne dzieje polskiego romantyzmu zostały przesłonięte przez jego dzieje uniwersyteckie/spiskowe.
Postawienie pytania o związki romantyków z akademią, co czynią autorzy niniejszej publikacji, pozwala ożywić zainteresowania kwestią nowoczesności romantyzmu (polskiego), przyjrzeć się od innej strony romantycznemu dziedzictwu, jak i początkom uniwersytetu w nowym kształcie ideowo-organizacyjnym, uniwersytetu splecionego z projektem nowoczesności, zwłaszcza z projektem państwa narodowego czy w polskim wariancie – wspólnoty narodowej bezpaństwowej, ale uwikłanej w realizującą się w wymiarze edukacji uniwersyteckiej politykę państw zaborczych.
Z recenzji prof. Michała Kuziaka

Istotnym motywem podjęcia badań nad aksjologią konstytucyjną – oprócz celów ściśle naukowych – była potrzeba włączenia głosu językoznawcy w ogólnonarodową dyskusję światopoglądową, toczącą się głównie w mediach. Uczestnicy sporów, u których podstawy leży konflikt wartości, zgodnie powołują się na Konstytucję jako na dokument chroniący pewne dobra. Mówią o tym samym akcie prawnym (przytaczają nawet stosowne fragmenty na poparcie swoich tez), jednak inaczej rozumieją zawarte w nim zapisy. Odmienność ta uwidocznia się szczególnie w przypadku pojęć aksjologicznych. Można by zaryzykować stwierdzenie, że polski spór o wartości toczy się głównie na polu semantycznym.
Na arenę polityczną coraz odważniej wkraczają młodzi Polacy, którzy w niedalekiej przyszłości będą tworzyć intelektualną elitę kraju. To ich rozumienie nazw wartości (i stanowisko wobec dóbr) z czasem zacznie być dominujące. Warto zatem zbadać potoczne konotacje nazw wartości konstytucyjnych i porównać je ze znaczeniami tekstowymi tych nazw – nadal uznawanymi za aktualne i zgodne z ogólnonarodowym pojmowaniem dóbr aksjologicznych. Sposób rozumienia pewnych zjawisk aksjologicznych, odzwierciedlony w potocznej semantyce ich nazw, może w przyszłości stać się podstawą nowo sformułowanej treści ustawy zasadniczej, o ile zaistnieje konieczność wersyfikacji zapisów utrwalonych w tym akcie prawnym. Z tej perspektywy badanie potocznej semantyki nazw wartości wydaje się zasadne i może przynieść zarówno teoretyczne (naukowe), jak i praktyczne (być może legislacyjne) korzyści.

,,Preparowanie dziedzictwa. Pisma Kraszewskiego, Sienkiewicza, Żeromskiego i innych autorów pod
cenzorskim nadzorem (1945—1955) Katarzyny Kościewicz to interdyscyplinarna rozprawa, sytuująca się na pograniczu historii literatury, historii oraz archiwistyki. […] Ma ona niewątpliwie charakter monograficzny. […] Krytyczna lektura źródeł: zapisów cenzorskich, rejestrów książek przeznaczonych do wycofania z obiegu albo wprost do zniszczenia, jak też poddanych surowej selekcji zestawów repertuarowych scen amatorskich oraz innych dokumentów wyprodukowanych przez ośrodki kontroli nad kulturą […] przynosi ważne i bardzo ciekawe rezultaty badawcze”.
Z recenzji prof. dr. hab. Radosława Okulicz-Kozaryna

Elżbieta Dąbrowicz proponuje historię literatury romantyzmu odnoszącą konkretne teksty z epoki do świadomości geopolitycznej znaczących uczestników lokalnego i ponadlokalnego dyskursu publicznego na ziemiach tradycyjnie polskich, licząc od drugiej połowy XVIII do drugiej połowy XIX wieku. Romantyzm ziemi przechodów wpisuje się w szeroko pojęte badania z zakresu geopoetyki i nowego regionalizmu. Autorka koncentruje się m.in. na kategorii państwowości, niezwykle skomplikowanej, jeśli chodzi o zróżnicowaną terytorialnie sytuację polityczną, społeczną, gospodarczą, a także w odniesieniu do narodowej świadomości obywatelskiej. Podjęta za Maurycym Mochnackim metafora „ziemi przechodów” posłużyła jako klucz do zrozumienia jednostkowych i zbiorowych reakcji na fenomen „post-państwowości”, wyrażający się także poczuciem zachwiania ładu społecznego po rozbiorach oraz kongresie wiedeńskim.
Z recenzji dr hab. Ewy Szczeglackiej-Pawłowskiej

Józefa Dziekońskiego niw interesuje ściśle biograficzny aspekt postaci Sędziwoja. Pisze w istocie romantyczną powieść filozoficzną o najgłębszych i uniwersalnych problemach duchowości, dla których historia polskiego alchemika jest jedynie wehikułem czy też fabularnym szkieletem. Kompetencje Krzysztofa Korotkicha jako badacza romantyzmu uzasadniają jego zainteresowanie powieścią Dziekońskiego i gwarantują pozytywne rezultaty jego trudu badawczego. Autor książki analizuje tez mniej znane opowiadania pisarza (Duch jaskini, Siła woli, Pająk i trupia głowa na biesiadzie) oraz jego tłumaczenie Chrystusa w obliczu wieku, czyli nowe świadectwa nauk na obronę chrystianizmu (1842) francuskiego historyka i myśliciela Roselly de Lorguesa. To tłumaczenie rzuca interesujące światło na ujęcie problematyki religijnej i etycznej w Sędziwoju, co autor książki po raz pierwszy przekonywująco wydobywa.
(Z recenzji dr hab. Ewy Nawrockiej, prof. em.UG)

Książka Anny Nosek stanowi ciekawą i potrzebną propozycję wydawniczą. Ocala od zapomnienia mało dziś popularnego i prawie nieznanego autora, którego bez wątpienia poznać warto, chociażby dlatego, że Puszcza Białowieska jest miejscem, które „od dziecka znać należy”. Warto też podkreślić, iż rzecz dotyczy regionu. Dziś na całym świecie obserwujemy wzrost zainteresowania problematyką regionalną, a określenia regionalizm, dziedzictwo, zakorzenienie, pojawiają się coraz częściej w licznych opracowaniach popularnych i naukowych. Doskonały przykład, świadczący o takim właśnie kierunku myślenia, stanowi opracowanie Anny Nosek, poświęcone Mikołajowi Mazanowskiemu i jego, z wielu względów, wartościowej, obszernej powieści „Duch puszczy podlaskiej”, nawiązującej do najlepszych tradycji i doświadczeń pedagogicznych (vide: Jan Jakub Rousseau i jego propozycja wychowania naturalnego, wyłożona w trakcie „Emil, czyli o wychowaniu”) oraz literackich (m. in. Bohdan Dyakowski, Ferdynand Antoni Ossendowski, Antonina Żabińska)i filozoficznych (Henryk Skolimowski i jego ekofilozofia, przedstawiona m. in. w dziele „Ocalić Ziemię. Świt ekologii filozoficznej”).
Z recenzji prof. nadzw. dr hab. Teresy Zaniewskiej

Redaktorkom kolejnego, siódmego już tomu publikacji pod wspólnym tytułem Z problematyki kształcenia językowego przyświeca przekonanie, że tradycyjna w polskim systemie edukacyjnym separacja nauczania języka ojczystego i języków obcych ma coraz mniejsze uzasadnienie, gdyż zmienia się charakter kontaktów językowych i potrzeby edukacyjne uczniów, a umiędzynarodowienie nauki i rosnąca interdyscyplinarność badań powodują przenikanie się odmiennych początkowo tradycji metodycznych. Istnieje potrzeba ściślejszej współpracy naukowców oraz praktyków z zakresu nauczania języków ojczystych oraz obcych, szczególnie w kontekście tego, że w nauce języków obcych kluczowe znaczenie mają kompetencje językowe ukształtowane na bazie języka ojczystego.
Język ojczysty stanowi podstawę, na której rozwija się sprawność językowa uczących się i ich ogólne umiejętności kognitywne. Oznacza to, że im wyższą kompetencję językową uczeń osiągnie w języku ojczystym, tym większe ma szanse na lepsze opanowanie języka obcego. Ponadto skuteczne nauczanie języków obcych wymaga funkcjonalnego myślenia o gramatyce i choć na zajęciach opis gramatyczny zwykle zostaje zredukowany do niezbędnego minimum, potrzebny jest pewien aparat pojęciowy do refleksji nad użyciem języka w konkretnej sytuacji komunikacyjnej. Co więcej, szkolni glottodydaktycy oczekują, że uczeń takie podstawy otrzyma właśnie na lekcjach języka ojczystego. Niestety, choć dokumenty programowe i badawcze eksponują wagę nauczania języka polskiego, w tym rolę świadomości językowej, to w edukacji szkolnej realizacja tych zapisów nie wypada satysfakcjonująco. Sposobem na poprawę tego stanu jest nieustanna refleksja nad poziomem kształcenia językowego oraz jego różnorodnymi wymiarami i efektami, co czynimy w prezentowanej książce.
(Ze Wstępu Elżbiety Awramiuk i Agaty Rozumko)

Wiedza o języku to zagadnienie bardzo pojemne: jego charakter i zakres można różnie definiować w zależności od nauczanego języka, wieku i możliwości uczniów oraz celu kształcenia. Inny zakres wiedzy o języku potrzebny jest w dydaktyce szkolnej, inny w kształceniu nauczycieli, a jeszcze inny w kształceniu tłumaczy. Definiując pojęcie wiedzy o języku w kontekście edukacyjnym, można wielorako rozłożyć akcenty, kładąc większy nacisk na gramatykę, fonetykę, pragmatykę językową lub na związki języka z kulturą. Większość z wymienionych ujęć Czytelnik odnajdzie w tej książce.
Pewne podstawowe kwestie dotyczące sposobu przekazywania wiedzy o języku mają charakter uniwersalny i odnoszą się w zasadzie do wszystkich poziomów kształcenia językowego i do większości nauczanych języków. Chodzi tu zwłaszcza o wybór modelu nauki o języku, wynikający z przyjęcia określonej koncepcji języka i perspektywy badawczej. W praktyce dydaktycznej dotyczy to w dużym stopniu wyboru między tradycyjną perspektywą strukturalistyczną a nowszym podejściem funkcjonalistycznym. Wydaje się, że nauczanie funkcjonalne zakorzeniło się już w dydaktyce języków obcych, natomiast w dydaktyce języka ojczystego pozostaje ono często w sferze deklaracji.
Wiedza i sprawność językowa nauczyciela to niezwykle istotne czynniki w nauczaniu, warunkujące efektywność procesu dydaktycznego. Podjęta w niniejszej publikacji dyskusja w znacznej mierze dotyczy kształcenia filologów, często przyszłych nauczycieli, metodyków i tłumaczy. Wiedza językowa w kształceniu filologów to nie tylko wiedza z zakresu nauczanego języka obcego czy, coraz częściej, kilku języków obcych, lecz także wiedza dotycząca języka ojczystego. Istotne miejsce zajmuje tu także kompetencja interkulturowa.
( Ze Wstępu Agaty Rozumko i Elżbiety Awramiuk)

„Wybór tematyki recenzowanej monografii uważam za dobrze umotywowany zarówno ze względu na tytułowe postacie Aleksandra Walickiego i Aleksandra Łętowskiego, jak i problem poprawności językowej północnokresowego regionalnego wariantu polszczyzny XIX-wiecznej. Obaj bohaterowie książki są znani, co prawda, historykom języka polskiego, ale ich rozstrzygnięcia poprawnościowe – wymagające szczegółowej analizy – nie funkcjonują w świadomości językoznawców normatywistów, nie mówiąc już o szerszym gronie miłośników języka polskiego i wiedzy polonistycznej.
Uwzględniając tę sytuację, zamiar wydania monografii autorstwa A.B. Strawińskiej należy uznać za merytorycznie uzasadniony i pożyteczny informacyjnie".
(Z Recenzji prof. zw. dra hab. Stanisława Dubisza)

Geograficzne przestrzenie utekstowione są czwartą opublikowaną w ramach serii „Poetyka i Horyzonty Tradycji” monografią zbiorową poświęconą kategorii przestrzeni, kluczowej dla współczesnych dyskursów humanistycznych takich, jak: geopoetyka, geokrytyka, geografia humanistyczna czy historia topograficzna. Niniejszy tom stanowi kontynuację problematyki zaprezentowanej we wcześniejszych: Od poetyki przestrzeni do geopoetyki (Białystok 2012), Geografia i metafora (Białystok 2014) oraz Przestrzenie geo(bio)graficzne w literaturze (Białystok 2015), a zarazem poszerza ją o zagadnienia dotyczące związków między miejscem geograficznym, a jego tekstową reprezentacją. Artykuły składające się na monografię inspirowane są pytaniem o możliwe formy utekstowienia przestrzeni, która zmienia się, przeobraża lub znika. Przedmiotem analiz są zatem teksty będące artykulacją jednostkowego bądź zbiorowego doświadczenia przestrzennego. Autorzy artykułów, mniej lub bardziej otwarcie, poddają refleksji sprawczą moc tekstów literackich i kulturowych, opisujących konkretną przestrzeń geograficzną. (Od Redakcji)

Szósty tom serii Z problematyki kształcenia językowego jest monograficznym opracowaniem zagadnienia nauczania języków ojczystego i obcych we współczesnej europejskiej rzeczywistości politycznej i społeczno-ekonomicznej. Autorzy artykułów z różnych perspektyw badawczych rozważają stan, zagrożenia i przyszłość edukacji językowej w dynamicznie zmieniającym się świecie, w którym nauczanie języka ojczystego i języków obcych tworzy szczególne zjawisko językowe i kulturowe. Nowością proponowanego ujęcia i zarazem walorem monografii jest zwrócenie uwagi na wzajemne oddziaływanie dydaktyki języka ojczystego i dydaktyki języków obcych. Mimo odmiennego przedmiotu badań wspólne są cele, a do ich osiągnięcia możliwe jest wykorzystywanie podobnych metod i narzędzi. (Z recenzji dr hab. Małgorzaty Gębki-Wolak, UMK)

Celem, jaki przyświecał w powstaniu niniejszego opracowania, było zebranie zagadnień dotyczących frazeologii w książce, której lektura uławiałaby znacznie pracę nauczyciela języka polskiego. Przyjęta w książce koncepcja frazeologii, rozumianej jako zasób jednostek odtwarzalnych, pozwala na spojrzenie na stałe połączenia wyrazowe z szerszej perspektywy. Omawiana problematyka ma duże znaczenie w procesie kształcenia językowego zarówno w aspekcie poszerzania wiedzy o języku, jak i rozwijania umiejętności sprawnego komunikowania się. Całościowe ujęcie najważniejszych problemów z zakresu frazeologii w oparciu o najnowszą literaturę pozwoli nauczycielowi na korzystanie z monografii przy omawianiu rozmaitych zagadnień związanych ze stałymi związkami językowymi. (Z Wprowadzenia)

Książka Między światami. Intertekstualność i postmodernizm w literaturze fantasy jest, w zamierzeniu autora, próbą uzupełnienia istotnej luki w polskim literaturoznawstwie, jaką jest brak refleksji nad intertekstualnymi aspektami literatury utrzymanej w konwencji fantasy.
Zamieszczone tu szkice poświęcone zarówno polskiemu, jak i obcemu pisarstwu ukazują fantasy – co też jest nowością w polskiej refleksji naukowej – w szerokim kontekście przemian, jakim ulegała proza XX wieku, przemian, których przejawem jest także gwałtowny rozwój różnych odmian literatury fantastycznej. Podjęto tu też próbę zanalizowania frapującej i, jak się okazuje, wcale nierzadkiej kategorii antybohatera, która, w przypadku literatury fantasy, jawi się jako szczególnie wpisana w siatkę międzytekstowych relacji w sposób, który nie ma swego odpowiednika w literaturze realistycznej. Szczególną uwagę poświęcono natomiast jednej z najbardziej charakterystycznych dla fantasy form, jaką jest retelling – w której, mniej lub bardziej rewizjonistycznym renarracjom, poddawane są kluczowe teksty światowej literatury. Interpretacje, które składają się na niniejszy tom, powstały w oparciu o najbardziej znaczące i aktualne prace współczesnych teoretyków literatury fantasy – Briana Attebery'ego, Briana Stableforda i Fary Mendlesohn. Rozważania dotyczące związków fantasy z poetyką literackiego postmodernizmu skonfrontowano natomiast z ustaleniami klasycznych już prac Briana McHale'a, Lindy Hutcheon i najnowszego monografisty tego zjawiska – Brana Nicola. (Od Autora)

Wspólnym przedmiotem studiów lingwistycznych prezentowanych w tej książce jest szeroko rozumiany dyskurs prawny, obejmujący nie tylko sferę stanowienia prawa, lecz również jego stosowania w sądach i urzędach oraz funkcjonowania w obiegu społecznym: w nauce, polityce, literaturze, publicystyce. Tematem poszczególnych rozdziałów są zatem różne aspekty dyskursu prawodawczego i dyskursów wokół prawa ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju prawnoadministracyjnej odmiany polszczyzny w kontakcie z innymi językami urzędowymi dawnej Rzeczypospolitej polsko-litewsko-ruskiej i współczesnej Unii Europejskiej. Przedmiotem
analiz semantyczno-pragmatycznych są akty mowy charakterystyczne dla dyskursu prawnego zarówno jako typy wypowiedzi (akty dyrektywne, predykaty modalne), jak i konkretne realizacje tekstowe (preambuły konstytucyjne, uchwały Parlamentu Europejskiego, paraliterackie teksty okołoprawne i in.). Teksty są badane nie tylko ze względu na swoją strukturę gatunkową czy właściwości stylistyczne, lecz także jako źródłowy kontekst językowy, w którym uobecniają się pojęcia reprezentatywne dla danego dyskursu.
Stawiając w centrum niniejszych rozpraw językowe (semantyczne i stylistyczno-pragmatyczne) aspekty komunikacji prawnej nie stronimy zarazem od zgłębiania historycznych, społeczno-kulturowych czy politycznych jej uwarunkowań, do czego obliguje nas przyjęte w opracowaniu rozumienie typologicznego terminu dyskurs (zob. wyjaśnienie zawarte w pierwszym podrozdziale: Języki, style i dyskursy w sferze prawno -administracyjnej). Szeroka rama kontekstowa jest programowo umieszczana w polu obserwacji badacza tak wyznaczonej kategorii parole.(Ze Wstępu).

Książka, którą oddajemy do rąk Czytelników, stanowi w znacznej mierze świadectwo przebiegu konferencji jako zdarzenia, spotkania i wymiany intelektualnej, angażującej badaczy z wielu uniwersyteckich ośrodków krajowych i kilku zagranicznych. Przedstawia rzut oka na aktualny obraz stanu badań i kierunków refleksji nad romantyzmem „umiejscowionym” czy też osadzonym w przestrzeni. Artykuły tu zebrane podzieliliśmy na cztery części. W pierwszej, anonsowanej przez hasła: – tożsamość/identyfikacja narodowa – wspólnota terytorialna/krwi/języka, dominują studia i szkice poświęcone pisarzom dwujęzycznym, twórcom o podwójnej tożsamości bądź o tożsamości niejedno‑znacznej, wywodzącym się z obszarów pogranicznych, przejściowych,
zamieszkiwanych przez ludność etnicznie zróżnicowaną, jeśli nie wręcz skłóconą, funkcjonujących w realiach imperium rosyjskiego lub państwa pruskiego. Mając na uwadze lokalizację Uniwersytetu w Białymstoku i romantyczną ekspozycję terytoriów położonych na wschód od Wisły, nad kwestiami odnoszącymi się do Górnego Śląska i Pomorza oraz kwestią stosunków polsko‑żydowskich daliśmy pierwszeństwo zagadnieniom z kręgu polsko‑ukraińskiego (w dniach konferencji głośno było
o kijowskim Majdanie), polsko‑litewskiego i polsko‑rosyjskiego. Na osobną uwagę zasługuje w prezentowanej puli tekstów wątek genologiczny – próba „umiejscowienia” wybranych gatunków literackich – dumki i bajki. W części drugiej, którą zatytułowaliśmy: z Zachodu na Wschód/ze Wschodu na Zachód – interior/pogranicze – światy bliskie/obce – Orient, znalazły się artykuły na temat doświadczeń podróżniczych, związanych z przekraczaniem granic kulturowych, konfrontowaniem wyobrażeń z autopsją, obiegiem wyobrażeń o popularnych w tamtym czasie „destynacjach”. Artykuły w części trzeciej (podmiotowość/doświadczenie miejsca/granicy – mapa/topografia/trajektoria) poświęcone zostały podmiotowym zapisom doświadczenia miejsca, analizie konkretnych poetyk przestrzeni i koncepcji podmiotowości, której fundament stanowi przestrzenna orientacja. Ostatnia część (miasto/środowisko – Rzeczpospolita/Polska
regionów – kraj/emigracja) wprowadziła do puli tematów i wątków refleksję związaną z romantyzmem jako fenomenem miejskim w sensie kulturowego otoczenia, w którym zaistniał i dzięki któremu się rozwijał, oraz z miastem jako obiektem uwagi pisarzy romantycznych obdarzonych wyobraźnią socjologiczną. W części tej znalazły się również studia odświeżające podejście do regionalizmu romantycznego, a ponadto głos w dyskusji o podręcznikowym rozróżnieniu romantyzmu krajowego i emigracyjnego.
Zebrane w książce artykuły pokazują szlaki badawczych wypraw, podejmowanych już to z zamiarem kontynuowania dokonań poprzednicheksploratorów, już to by wytyczyć nowe drogi w badaniach – rewidować uświęcone tradycją odczytania kanonu romantycznego, wskazać na autorów i teksty zapomniane, konfrontować zjawiska traktowane do tej pory rozłącznie. Mimo obfitości wątków i ujęć książka o georomantyzmie nie stanowi w żadnym razie jego syntezy. Układa się raczej w fotograficzny reportaż z przedsięwzięć zakreślonych granicami georomantycznego krajobrazu.
(Ze Wstępu)

Celem niniejszej książki jest charakterystyka językowa XVIII-wiecznego rękopisu kazań Jana Krzysztofa Kluka, przyrodnika z Ciechanowca, kaznodziei, współpracownika Komisji edukacji Narodowej, autora poradników i podręczników z zakresu botaniki i zoologii. W ujęciu szerszym jednak rozprawa stanowi opis języka pogranicza północno-wschodniego Mazowsza
i Podlasia końca XVIII i początku XIX wieku. Wydaje się bowiem, że mimo od lat prowadzonych badań, nasza wiedza na temat historycznej polszczyzny Podlasia oraz północnego Mazowsza jest ciągle niepełna i wymaga dalszych opisów. (Ze Wstępu).

Zamieszczone w książce artykuły układają się w kilka bloków tematycznych, merytorycznie związanych z sygnalizowaną w podtytułach problematyką. Część pierwsza (Wokół nazw konkretnych, nazw pojęć i systemów wartości) obejmuje artykuły dotyczące refleksji nad pojęciami takimi, jak: odpowiedzialność i wolność, lenistwo, podpowiedź, naród, język, wdzięczność, polemika czy wreszcie samo słowo. Uwagę badaczy przykuwają też losy w polszczyźnie wyrazów: hetman, miasto i obywatel, okno, słownictwo związane z seksualnością człowieka oraz nazwy obiektów sakralnych we wschodnich religiach. W skład części drugiej (Wokół języka artystycznego) wchodzą analizy poświęcone tekstom wybitnych polskich twórców: Bolesława Prusa, Pawła Huellego Adama Asnyka, Anny Kamieńskiej, Ryszarda Kapuścińskiego,Wiesława Myśliwskiego, Andrzeja Pilipiuka, Cypriana Kamila Norwida. Opracowania mieszczące się w części trzeciej (Wokół polszczyzny współczesnej) pokazują przede wszystkim dynamizm procesów zachodzących współcześnie w języku. Czytelnik znajdzie tu teksty analityczne, poświęcone urbanonimom, chrematonimom, onomastyce literackiej, słownictwu kosmetycznemu, słownictwu współczesnej młodzieży i językowi polityków; a także artykuł o charakterze postulatywnym, mówiący o potrzebie nowego słownika wymowy polskiej. W części czwartej (Wokół polszczyzny gwarowej) pomieszczono jeden tekst podejmujący problematykę wiejskich ikrotoponimów oraz trzy opracowania syntetyzujące, dotyczące odpowiednio: procesu numeralizacji
rzeczowników w gwarach polskich, następnie relacji między nazwą i desygnatem w zmieniającej się rzeczywistości wiejskiej, a wreszcie zmian w dialektach polskich w ostatnim stuleciu. Ostatni rozdział (Varia) mieści w sobie opracowanie dotyczące stanu badań nad gemmonimami w polszczyźnie, analizę problemów z segmentacją fonologiczną w komunikacji pisemnej małych dzieci, studium na temat bogactwa leksykalnego XIX-wiecznych inwentarzy podlaskich, rozważania o historii wyrazów krupa i kasza. Książkę zamyka artykuł ukazujący w perspektywie kontrastywnej semantykę i konotacje referencjalnych luk leksykalnych.
(Ze Wstępu)

... Analizując poezję urbanistyczną doby postyczniowej, starałam się zrekonstruować coś więcej niż tylko estetykę i pole semantyczne wyznaczane przez konkretne utwory. Ograniczenie się do tak zawężonej perspektywy badawczej wydawało mi się rozwiązanie niezadowalającym z różnych powodów. Po pierwsze, sam materiał jest pod względem artystycznym nierówny, wiersze wybitne spotykają się z grafomańskimi, rymowana publicystyka występuje obok zmetaforyzowanych obrazów. Uczciwie należałoby zaznaczyć, chociaż oceny zawsze bywają relatywne, że teksty interesującepod względem estetycznym nie stanowią wśród nich większości.
Nie chciałam jednak przystępować do badania tego materiału poetyckiego z intencją jego deprecjacji. Byłoby to zadanie jałowe, prowadzące do powtórzenia wniosków o niepoetyckich czasach i poetach małych lotów. Zależało mi na znalezieniu takich narzędzi, które pokażą poezję urbanistyczną drugiej połowy wieku XIX z najlepszej strony. Jedną z nich jest lektura wierszy o problematyce cywilizacyjnej, w tym i miejskiej, przez pryzmat biografii poetów nazywanych „dekadentami południa wieku”28, „przeklętymi”29 czy „samobójcami i marzycielami”30. Wyrastające z niej opracowania pokazują, że wśród poetów tej doby znajduje się materiał na przynajmniej kilka biograficznych legend. Listę tę można by z pewnością wydłużyć, biorąc pod uwagę sygnalizowaną przez Juliusza W. Gomulickiego liczbę tragicznych życiorysów, jaką odnajdziemy wśród poetów za- prezentowanych w Tuwimowskiej Księdze wierszy31. Starałam się ten trop wykorzystać. Zależało mi na odtworzeniu złożonego kontekstu życia artystycznego i prywatnego, w ramach którego powstawały omawiane przeze mnie wiersze. Starałam się przypominać sądy krytyczne wyrażane przez współczesnych, wskazywać zawodowe i artystyczne zależności, odtwarzać atmosferę dyskusji. Obok biografistyki i historii życia literackiego za perspektywę rzucającą nowe światło na polską poezję drugiej połowy XIX wieku uznałam komparatystykę. Jej przydatność w odniesieniu do twórczości poetów postyczniowych udowodniła Aneta Mazur, przyznając im palmę pierwszeństwa w zakresie tłumaczeń liryków francuskich parnasistów32. Wiersze autorów obcych przywołuję kontekstowo, w celu zarysowania wspólnych dla kilku generacji poetów europejskich poszukiwań tematycznych i estetycznych. To zrównanie przynajmniej na poziomie dyskursu, nie ocen, na przykład poezji Charles’a Baudelaire’a i Wiktora Gomulickiego, nie umniejsza wielkości pierwszego ani nie dezawuuje osiągnięć drugiego. Pozwala natomiast, jak sądzę, uniknąć mielizn przyczynkarstwa.
(Ze Wstępu.)

... W każdym czytaniu objawia się epoka, w której żyjemy: jej rytmy, mody, obsesje i obłędy. Ale czaszka Hamleta intryguje i wodzi na pokuszenie – w książkach kondensuje się życie minione i przyszłe, czytanie i pisanie o nim – nawet ułomne, niedoskonałe, ale ciągłe, uporczywe – życia tego przyczynia, wznieca je na nowo.
Pisze się głównie dla siebie, wyzwolony z cielesności potencjał sensu, wchodzi w ukryty dialog ze swoim czasem, także jego niwelującym wpływem na naszą codzienność – nie zawsze satysfakcjonującą a bez pisania – trywialną i niepełną. Po pisarzach zostają ich utwory – nieinterpretowane, pozostawione same sobie, zapomniane, niezrozumiane, może też niezrozumiałe – popadną w otchłań, stając się tylko zadrukowaną kartką, nikomu niepotrzebnym szpargałem. Zauważone, żyją wielokrotnie, nawet jeśli to życie przysłowiowego motyla. Liczy się także sam wysiłek ich opisu, przypomnienia, interpretacji. Prace krytyka czy historyka literatury nie mają tego szczęścia – a jeśli to rzadko. Szybciej, bardziej bezwzględnie odchodzą wraz z ich twórcami w niepamięć, a na ich miejsce zjawiają się nowi – z innymi pomysłami, inspirowani karuzelą trendów, zapominając, że tak w krytyce, jak w literaturze nie ma niczego, co by nie było – życiem i literaturą.
Zamiast wstępu.

Sesja „Literatura i doświadczenie” została zorganizowana we współpracy z Kołem „Niewinni Dziennikarze” Uniwersytetu Warszawskiego i odbywała się w dniach 22-23 listopada 2012 roku, w gmachu Biblioteki Uniwersyteckiej im. Jerzego Giedroycia w Białymstoku. Jej temat z jednej strony potwierdza dążenie KNP, by być na bieżąco z nowymi trendami w humanistyce, z drugiej zaś – takie jego sformułowanie pozwoliło na to, by obok siebie wybrzmiały referaty dotyczące twórczości Andrzeja Sosnowskiego, Juliusza Słowackiego czy Herty Müller. Taka też – zróżnicowana pod względem tematyki, kontekstów, metod jest zawartość tego tomu, zintegrowana odnowioną przez Ryszarda Nycza kategorią doświadczenia i jego literackich zapisów.
Koło Naukowe Polonistów

Książka jest efektem wielogłosowej refleksji prowadzonej z perspektywy Children studies, całością inspi¬rującą i pogłębioną, która niesie zarówno satysfakcję poznawczą, jak i emocje lekturowe. Mimo różnorod¬ności metod interpretacyjnych wypracowanych przez szczegółowe dyscypliny humanistyczne, swoistości narzędzi badawczych stosowanych w antropologii, literaturoznawstwie, socjologii i filozofii, otrzymujemy całość spójną i przemyślaną, w której rozpoznania szczegółowe starannie wypełniają zaprojektowane pola problemowe wyznaczone przez badania spod znaku Children studies. Jest to książka potrzebna i pożyteczna. Aby zadanie, które postawili sobie redaktorzy naukowi, zostało zrealizowane, musi ona zbłądzić nie tylko pod strzechy bibliotek naukowych, również do księgozbiorów bibliotek szkolnych i publicznych, by służyć pomocą badaczom, studentom i animatorom sztuki kierowanej do dziecka, od których w dużej mierze zależy przyszłość nie tylko czytelnictwa, nie tylko książki, również kondycji intelektualnej i ducho¬wej młodego pokolenia. Z recenzji prof. Grzegorza Leszczyńskiego

W prezentowanej pracy autor nie zmierza do całościowych interpretacji twórczości trzech wskazanych w tytule pisarzy, ale do pokazania melodramatyzmu jako zbioru efektów ujawniających się w dziele literackim, różnych w każdym z zaproponowanych do badań tekstów, będących ich kombinacją, a nie jednorodną realizacją. Zestawienie powieści Mniszkówny z tekstami pozostałych uznanych pisarzy jest zabiegiem celowym, służącym podkreślaniu szerszego tła występowania omawianego zjawiska. (...)
Nieprzypadkowo dokonano wyboru tych pisarzy, autorowi zależało bowiem na zaprezentowaniu przedstawicieli różnych poziomów obiegów literackich, a także ich utworów, co dotyczy zwłaszcza tekstów Żeromskiego i Struga, które zawierają elementy właściwe zarówno dla literatury wysokiej, jak i popularnej. Zamierzeniem badawczym autora niniejszej książki jest wypełnienie istotnej luki w wiedzy na temat obecności typowych dla melodramatyzmu elementów w wybranych utworach prozatorskich do roku 1939, a także zwrócenie uwagi na czynniki ujawniające się w analizowanych tekstach, których znajomość, wykrycie i zinterpretowanie nie tylko wzbogaca dotychczasowe odczytanie dzieł Stefana Żeromskiego, Andrzeja Struga czy Heleny Mniszkówny, ale również w sposób pełniejszy ujawnia dynamikę rodzimego modernizmu oraz jego opozycyjny światopogląd wyznaczony m.in. przez dialektykę literatury wysokiej i popularnej. Ze Wstępu.

Na część pierwszą, Poetyka przestrzeni geo(bio)graficznych, złożyły się artykuły o charakterze ogólnoteoretycznym. Sproblematyzowana została tutaj m.in. kwestia zależności między przestrzenią
a czasowymi fazami biografii, których ukazaniu służą zazwyczaj odmienne formy gatunkowe. Omówiono także fenomen sensorycznej geografii literackiej, przedstawiając na przykładach z polskiej literatury XX wieku krajobrazy dźwiękowe, zapachowe, wizualne oraz wrażenia dotykowe i smakowe. Zaproponowano koncepcję geopoetyki odbioru uwzględniającą wpływ doświadczenia geobiograficznego na styl lektury. Refleksji teoretycznej poddano również problem geo(bio)grafii bohaterów literackich w powieściach apokryficznych.
W części Auto(geo)biografie zamieszczone zostały studia proponujące interpretacje artystycznych artykulacji geograficznego doświadczenia autobiograficznego reprezentowanego przez takie formy jak narracja postpamięciowa, będąca próbą zrozumienia traumatycznego doświadczenia wcześniejszych pokoleń, czy „ukradziona” narracja autobiograficzna. Analizie poddane zostały także mechanizmy metaforyzacji i symbolizacji konkretnych miejsc, które ukształtowały wyobraźnię przestrzenną omawianych pisarzy.
Zwrócono również uwagę na fenomen tożsamości nomadycznej, niewykluczającej polisensorycznej wrażliwości na lokalny pejzaż.
W kolejnej części, Miejsca biograficzne, znalazły się artykuły dotyczące topografii kluczowych sytuacji egzystencjalnych. Rozważaniom poddane zostało doświadczenie przestrzeni choroby i starości w perspektywie psychosomatycznej. Opisane zostały również doświadczenia topobiograficzne ujęte w metafory „przestrzeni pamięci”, „przestrzeni rozproszenia” czy też „przestrzeni bez śladu”.
Część Geo(bio)grafie miejskie obejmuje studia poświęcone analizie poetyk doświadczenia przestrzeni miejskich. Przedmiotem analizy uczyniono psychofizyczne sposoby praktykowania miasta uwidaczniające się m.in. w metaforyce cielesnej, jak też postrzeganie miasta jako źródła doznań zmysłowych i emocjonalnych. Ukazany został również performatywny wymiar literatury i jej moc sprawcza, przejawiająca się w możliwości przekształcania, a nawet wytwarzania konkretnych miejsc w przestrzeni geograficznej. (Od Redakcji)

„Polacy nigdy nie zdobyli się na karnawał z prawdziwego zdarzenia” – pisze Dudzik. Ogląd materiału prowadzi jednak do wniosku, że święto istniało, było zjawiskiem ważnym i głęboko zakorzenionym w społecznej świadomości. Nie miało natomiast szczęścia i warunków – na wzór karnawałów zachodnioeuropejskich – do rozwoju i utrwalenia się jako tradycja. Przyjrzymy się więc polskiej obyczajowości karnawałowej oraz sposobom jej prezentacji i funkcjonalizowania w piśmiennictwie: w literaturze, w utworach pamiętnikarsko-wspomnieniowych, a także notatkach prasowych. Polski karnawał istniał, zmieniał się i regulował życie Polaków. Warto zatem prześledzić historię tego święta (zarówno realnego, jak i wyimaginowanego) na przestrzeni trzech stuleci, by odnaleźć w niej nie tyle nieumiejętność zabawy, ile dążenie do wyrażania w hulankach palących problemów czasów i społeczeństw. Ze Wstępu.

Zaproponowana książka, która ma charakter historycznoliteracki i interpretacyjny, służy wyodrębnieniu typowych dla omawianej grupy tekstów kręgów tematycznych i formalnych. Inspirowana jest „nowym regionalizmem” w badaniach literackich, geografią humanistyczną
(szczególnie publikacjami Yi-Fu Tuana), hermeneutyką, ale też kontekstami archetypowymi w interpretacji dzieła literackiego (zwłaszcza wyniesionymi z lektury dzieł Gastona Bachelarda). W książce są prezentowane najlepsze pod względem artystycznym wiersze dla dzieci, ale też niekiedy mniej wybitne, w których rysują się jednak schematy i typowe problemy literatury i kultury dziecięcej. Niewątpliwie ważne są też względy popularyzatorskie i informacyjne oraz przeświadczenie o tym, że warto ukazać wybrane zagadnienia z bogatego repertuaru współczesnych wierszy dla dzieci pisanych przez twórców północno-wschodniego pogranicza Polski, a także przybliżyć sylwetki autorów oraz przede wszystkim ich utwory, które do tej pory nie stanowiły przedmiotu badań naukowych, a które mają szansę wejść do szerszego obiegu literackiego.
Dysertacja została podzielona na dwie zasadnicze części: W przestrzeni universum i W przestrzeni regio. Zaproponowane w nich analizy i interpretacje oscylują między uniwersalizmem i regionalizmem, między tym, co powszechne i dające się zaobserwować w całej współczesnej twórczości wierszowanej dla dzieci (dotyczy to form twórczości, gatunków, tematów prezentowanej przestrzeni) a tym, co partykularne, jednostkowe, lokalne. Eksponują specyfikę, ale też różnorodność formalną i gatunkową oraz łączność i związki analizowanej twórczości wierszowanej dla dzieci z tradycją literacką oraz ze współczesnymi tendencjami w literaturze i kulturze dziecięcej. Z drugiej zaś
strony – wnoszą akcenty problemowe i tematyczne, związane z miejscem, z Polską
północno-wschodnią. (Ze Wstępu).

Bo w istocie emigracja każdego typu jest świadectwem żywotności narodu.
Emigracja zarobkowa zaświadcza jego żywotność biologiczną,
emigracja polityczna jego żywotność moralną.

Niniejsza publikacja Paryż - Londyn - Monachium - Nowy Jork. Powrześniowa emigracja na mapie kultury nie tylko polskiej II w sposób naturalny kontynuuje, a także badawczo rozwija oraz pogłębia problematykę wychodźstwa kulturalnego i politycznego II Rzeczypospolitej po 1939 r. Tę tematykę podjęliśmy, wydając w 2009 r. pierwszy tom monograficzny o tym samym tytule, będący owocem interdyscyplinarnej konferencji o podobnym charakterze. Uważamy, że ponowne skierowanie wysiłku badawczego w obszary zarysowane przed siedmioma laty jest wciąż zasadne i pożądane. Przede wszystkim pozwala wzbogacić dzisiejszy, bez wątpienia imponujący, stan wiedzy o emigracji politycznej, kulturalnej (i literackiej) o nowe wątki i sprawy dotąd niepodjęte, a zatem nieznane czy też z rozmaitych powodów przemilczane, a także twórczo naświetlić problemy, które z dzisiejszej perspektywy wydają się istotne. Osobnego znaczenia nabierają podjęte w naszym drugim tomie monografii próby reinterpretacyjne, możliwe dzięki badawczej pracy "u źródła", tj. dzięki eksploracji rozmaitych zasobów archiwalnych (autorskich i instytucjonalnych), znajdujących się zarówno za granicą, jak i w kraju. Interesujące, zwłaszcza w tym kontekście, okazało się spojrzenie na środowisko wychodźcze przez pryzmat narosłych już interpretacji, utrwalonych przez ponad dwadzieścia pięć lat rozpoznań krajowych i ocen wartościujących ciążących na przyzwyczajeniach recepcyjnych badaczy (wpływając tym samym na nastawienie przygodnych czytelników literatury emigracyjnej), które - podkreślmy - w równym stopniu wzmacniają zarówno pozytywne, jak i negatywne stereotypy. Chodzi zwłaszcza o działania i aktywność znanych postaci emigracji niepodległościowej po wrześniu 1939 r.; ta kwestia w podobnym stopniu dotyczy również funkcjonowania samych instytucji poza Polską. (Ze Wstępu).

[...} piąty tom cyklu Z problematyki kształcenia językowego poświęcony jest kilku zagadnieniom z następujących obszarów dydaktyki języka polskiego:
1. Kompetencja językowa i komunikacyjna uczniów i studentów
2. Nauczanie języka polskiego jako obcego
3. Podręczniki i pomoce dydaktyczne
4. Uczniowie o specjalnych potrzebach edukacyjnych
5. Warsztat nauczyciela polonisty
[...] Autorami opracowań są głównie językoznawcy, dydaktycy języka, analitycy dyskursu edukacyjnego, logopedzi, a także glottodydaktycy i nauczyciele. Mozaika problemów, które autorzy podejmują, odzwierciedla interdyscyplinarny charakter tematów nawiązujących do lingwistyki stosowanej, której pragmatyczny charakter może być przedmiotem obserwacji specjalistów różnych subdyscyplin językoznawstwa. To interdyscyplinarne podejście jest niewątpliwym walorem recenzowanego zbioru. [...] Artykuły różnicuje szereg perspektyw badawczych, przyjmowanych przez autorów opracowań w odniesieniu do analizowanych problemów, a także podstawa źródłowa. Przedmiotem badań są: komunikacja, teksty pisane przez uczniów i studentów (także w powiązaniu z tekstami niewerbalnymi), materiał z badań ankietowych, komponenty języka i mowy dziecka, definicje pojęć językowych, techniki i metody nauczania, podręczniki do nauczania języka polskiego, słowniki ortograficzne, a także komputerowe gry edukacyjne. Opracowania zbliża natomiast i pozwala umieścić w pięciu doprecyzowanych kręgach zastosowanie wiedzy lingwistycznej i pedagogicznej oraz logopedycznej. Z recenzji dr hab. prof. UŚ Bernadety Niesporek-Szamburskiej.

Książka stanowi próbę interpretacji obrazów matki i macierzyństwa w młodopolskich utworach poetyckich o wysokim poziomie artystycznym, ale też mniej wybitnych i mniej znanych, gdzie z kolei wyraziście rysują się schematy oraz sposoby ujmowania tej problematyki.
Zwłaszcza w rozprawie dotyczącej poezji wojennej, oprócz interpretacji tekstów tak zwanego obiegu wysokiego, analizuję też poezję popularną, w szczególności – legionową. jest to umotywowane szczególną rolą tego typu utworów oraz ich niekwestionowanym znaczeniem psychologicznym, socjologicznym i patriotycznym. W pozostałych partiach rozprawy utwory poetów mniej znanych pojawiają się najczęściej w odniesieniu do tekstów kanonicznych.
Zaproponowany zbiór interpretacji młodopolskich wierszy o matce i macierzyństwie poprzestaje w szczególności na ujęciu antropologicznym. Wiąże się to z rezygnacją podejmowania w szerszym zakresie takich zagadnień, jak problematyka macierzyństwa Boskiego (kreacje, obrazy Matki Bożej, młodopolska liryka maryjna) czy topos matki-natury – stanowią one jedynie kontekst do rozważań nad obrazem i sposobami prezentacji kobiety-matki w liryce młodopolskiej.

Studia zebrane w tomie Geografia i metafora są efektem drugiej konferencji z cyklu „Przestrzeń jako kategoria poetyki”, zorganizowanej w maju 2012 roku w Białymstoku przez Zakład Teorii
i Antropologii Literatury Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu w Białymstoku. (...) W części pierwszej, zatytułowanej Przestrzenie geograficzne – przestrzenie kreowane, zamieszczone zostały artykuły, w których twórczość takich pisarzy, jak: Adam Mickiewicz, Stefan Żeromski, Czesław Miłosz, Awot Jeszurun, Radosław Kobierski, Marcin Wroński, Ryszard Kapuściński, Miron Białoszewski, została poddana analizom ukazującym przy pomocy narzędzi poetyki historycznej oraz geopoetyki mechanizmy metaforyzacji i symbolizacji konkretnych miejsc w przestrzeni geograficznej. Interpretacje oparte na tych analizach dają wgląd w charakter wyobraźni przestrzennej omawianych twórców, ze zwróceniem szczególnej uwagi na jej źródła biograficzne i topograficzne.
Na część drugą, zatytułowaną Metafory przestrzenne – przestrzenie zmetaforyzowane, złożyły się studia tematyzujące wpływ doświadczenia geograficznego na metaforykę przestrzenną i sposoby
jej funkcjonalizowania w utworach literackich. Znajdują się wśród nich interpretacje o charakterze poetologicznym, wskazujące na geograficzne źródła metafor przestrzennych, które obrazują dra-
mat tożsamości, czego przykładem może być twórczość Sławomira Mrożka, czy dramat egzystencji, jak w twórczości Witolda Gombrowicza. Drugą grupę stanowią teksty wpisujące się w tendencje
badawcze określane mianem zwrotu topograficznego i wykorzystujące narzędzia geopoetyki w interpretacji literackich wyobrażeń przemian, jakie zaszły w geopolitycznym kształcie współczesnego
świata. (Od redakcji).

Prezentowane prace wyszły spod pióra historyków literatury i kultury związanych z Uniwersytetem Warszawskim oraz Uniwersytetem w Białymstoku. Przedmiotem ich refleksji stały się zagadnienia związane z ikonografią, stylem i językiem oraz parenetyką, co stało się podstawą podziału zgromadzonego materiału
na trzy grupy problemowe. Blok tekstów dotyczący ikonografii otwiera artykuł Barbary
Milewskiej-Waźbińskiej z Instytutu Filologii Klasycznej UW pod tytułem „Kazania sejmowe” – kilka uwag o kontekście ikonograficznym i literackim. Autorka artykułu dowodzi nowatorskiego charakteru kaznodziejstwa mazowieckiego jezuity, posługującego się emblematyką jako jedną z możliwości oddziaływania na postawy od-
biorcze publiczności literackiej. Kolejne studium, autorstwa Agaty Zalewskiej z Uniwersytetu Warszawskiego (O czym mówi Piotr Skarga na obrazie Jana Matejki? Postać i myśl Piotra Skargi w świadomości artystycznej XIX wieku – prolegomena) jest interesującą próbą interpretacji słynnego obrazu.
Kolejną grupę studiów, koncentrujących się wokół języka, stylu i środków perswazji Skargi reprezentują dwa artykuły. Uwagi o kulturze klasycznej Piotra Skargi Jerzego Wojtczaka-Szyszkowskiego (Instytut Filologii Klasycznej UW) poświęcone są analizie łacińskich konstrukcji językowych w traktacie Pro sacratissima
Eucharistia. Zdaniem autora, sposób ich wykorzystania w tekście Skargi świadczy o jego wybitnej znajomości języka i kultury an- tycznej. Obszerny artykuł Wiesława Steca (Instytut Filologii Polskiej UwB) O środkach perswazji i argumentacji w pismach polemicznych Piotra Skargi wskazuje na dominujące w pisarstwie autora
Kazań sejmowych strategie zmierzające do przekonania odbiorcy o słuszności głoszonych poglądów.
Do ostatniego kręgu tematycznego zaliczono dwie rozprawy z zakresu parenetyki. Studium Małżeństwo idealne w ujęciu Piotra Skargi Bernadetty Puchalskiej-Dąbrowskiej (Instytut Filologii Polskiej UwB) koncentruje się na analizie wzorca życia małżeńskiego wpisanego w Żywoty świętych. Ten sam materiał literacki stał się
podstawą artykułu Barbary Wierzbickiej (Studium Doktoranckie Wydziału Filologicznego UwB) pod tytułem Żołnierze Chrystusowi, czyli bohaterowie stanu rycerskiego w „Żywotach świętych” Piotra Skargi. Zdaniem autorki, sposób kreowania poszczególnych postaci, należących do różnych epok i obszarów, ma na celu wypracowanie uniwersalnego wzorca chrześcijanina-rycerza, zaangażowanego w obronę wiary.

Prezentowane artykuły zostały uszeregowane z zachowaniem porządku chronologicznego analizowanych problemów.Tom otwiera artykuł Andrzeja Borkowskiego Miejsce i znaczenie Biblii w „Moraliach” Wacława Potockiego, rozpatrujący – zgodnie z formułą tytułową – rolę Pisma Świętego w jednym z najbardziej znanych zbiorów poezji polskiego baroku. W kolejnym studium Maria Wichowa śledzi obecność imperatywu nosce te ipsum w literaturze dawnej, ze szczególnym uwzględnieniem spuścizny Wacława Potockiego (Dyskurs Potockiego o poznaniu samego siebie na tle dziejów imperatywu „nosce te ipsum” w literaturze staropolskiej). Dwa następne studia, Moniki Szczot („Molestiae nuptiarum” i ich źródła w „Sylorecie” Wacława Potockiego) oraz Elżbiety Jurkowskiej (Źródła konstrukcji fabularnych w „Sylorecie” Wacława Potockiego), koncentrują się wokół nieco zapoznanego dziś romansu podgórskiego poety i jego odniesień do tradycji antycznej. Kwestia wpływu wybranych wątków i motywów piśmiennictwa średniowiecznego na twórczość łużeńskiego twórcy stała się przedmiotem refleksji Mieczysława Mejora (Średniowieczne lekturyWacława Potockiego). Artykuł Anny Pogorzelskiej „Trzykroć potęga w warkoczu...”, czyli o heroicznych kobietach w „Wirginii” Wacława Potockiego poświęcony jest analizie wzorca parenetycznego „pani mężnej” (virago) jako źródła inspiracji autora Moraliów. Stosunek twórczości Wacława Potockiego i Stanisława Samuela Szemiota do spuścizny Jana Kochanowskiego omawia w swym artykule Paweł Ciechan (Twórczość Wacława Potockiego i Stanisława Samuela Szemiota wobec tradycji czarnoleskiej). Jerzy Winiarski w studium Jesień Sarmatów w epice Wacława Potockiego. Nowe tezy podejmuje zagadnienie sarmatyzmu w eposie Wojna chocimska jako idei uwarunkowanej światopoglądem jego autora. Aspekt komunikacyjny utworów funeralnych Wacława Potockiego analizuje w kolejnej rozprawie Urszula Wich-Szymczak (Anagramy funeralne Wacława Potockiego. Funkcje komunikacyjne utworów z kręgu poezji kunsztownej). Autor ostatniego artykułu, Ireneusz Szczukowski, podejmuje interpretację obecnych w twórczości poety z Łużnej motywów ciała i codzienności („Fraszki (...) ciało cieszą”. Materialne, codzienne cielesne we „Fraszkach albo Sprawach...” i „Ogrodzie nie plewionym” Wacława Potockiego.(Z Wprowadzenia.)

Marek Kochanowski, adiunkt w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu w Białymstoku. Autor książki: Powieści Witkacego wobec schematów literatury popularnej (2007). Redaktor i współredaktor tomów: Wiek kobiet w literaturze (2002), Twórczość Wiesława Kazaneckiego (2010), Podlasie w literaturze – literatura Podlasia (po 1989 roku). Nowoczesność regionalizm – uniwersalizm (2012).
Piotr Stasiewicz, adiunkt w Zakładzie Literatury Antycznej i Staropolskiej Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu w Białymstoku. Autor książki: Poezja Tomasza Kajetana Węgierskiego (2012) i rozpraw poświęconych literaturze XVIII wieku oraz XX-wiecznej fantastyce.

Zamieszczone w książce artykuły układają się w trzy bloki tematyczne sygnalizowane w tytule. Część pierwsza (Tekst) obejmuje artykuły dotyczące języka artystycznego, a także zagadnień związanych z interpretacją tekstu w rozumieniu Ferdinanda de Saussure’a. Na część drugą (Akt mowy) składają się rozprawy opisujące relacje między nadawcą a odbiorcą w różnego typu wypowiedziach. Autorzy tekstów zgromadzonych w tym miejscu podejmują problematykę dotyczącą dawnej i współczesnej komunikacji językowej oraz analizują skomplikowane zależności, jakie zachodzą między światem pozajęzykowym a procesami dokonującymi się w samym języku. Opracowania mieszczące się w części trzeciej (Gatunek wypowiedzi) pokazują, jaki wpływ na kształtowanie określonych gatunków wypowiedzi mają czynniki lingwistyczno-kulturowe oraz semantyczno-pragmatyczne. Ze Wstępu.

Wydawałoby się, że poezja Wisławy Szymborskiej jest fenomenem tak dobrze rozpoznanym i wszechstronnie opisanym, że sięganie do niej z zamiarem napisania kolejnej pracy naukowej nosi znamiona jeśli nie brawury, to wysokiego ryzyka. Nic bardziej mylnego. Przedsięwzięcie Ireny Szczepankowskiej należałoby raczej określić mianem aktu odwagi, tym bardziej godnym pochwały, że znalazło znakomite zwieńczenie w postaci monograficznego ujęcia, którego brakowało w polskiej myśli lingwistycznej. Autorka, przyjmując własną koncepcję, opisała język polskiej noblistki z niezwykłą wrażliwością i świadomością bogactwa zawartych w nim treści, interpretacyjnych tropów oraz kreatywnego potencjału. Z recenzji Artura Rejtera – prof. Uniwersytetu Śląskiego

Nawet jeśli tradycja genologii jest znana i uznana, przyszłość badań nad gatunkami i rodzajami wydaje się skazana na domysły. Czy najlepszym wariantem tego, co może wydarzyć się z genologią w przyszłości, jest genologiczna historia literatury? Moim zdaniem tak. Projekt ten potrzebuje genologicznej tradycji oraz historycznoliterackich zainteresowań. Wymaga pamięci o osobach, których prace kształtują zbiorową, rodzajowo-gatunkową świadomość. Jego realizacja powinna polegać na wieloaspektowych badaniach poszczególnych gatunków oraz rodzajów, zarówno utrwalonych w literaturoznawstwie, jak i tych, które wydają się problematyczne albo po prostu nowe.
Historycznoliterackie zastosowania genologii nie mogą pomijać żadnej kategorii tekstów, rezygnować z rodzajowo-gatunkowych analiz poszczególnych utworów i całych twórczości poszczególnych pisarzy oraz zamykać się na to, co w literaturze do tego stopnia nowe, że aż marginalne, niemal nieobecne, jeszcze potencjalne, dopiero pojawiające się w innych literaturach i językach. Bez stworzenia takiej bazy danych trudno będzie zrealizować wielki projekt zatytułowany genologiczna historia literatury polskiej. Ze Wstępu.

Na przedstawioną publikację składają się trzy opracowania ogólne dotyczące czasopism regionalnych i lokalnych nowych lub wznowionych od roku 1989 (w większości o charakterze społeczno-kulturalnym), czasopism naukowych oraz czasopism
kulturalno-literackich (zob. rozdz. Białostockie czasopisma kulturalno-literackie po 1989 roku). Ważnym elementem opracowania są spisy bibliograficzne tych czasopism.
Druga część opracowania dotyczy czterech czasopism, mianowicie dwóch naukowych, z których jedno („Roczniki Akademii Medycznej w Białymstoku”) jest pierwszym powojennym czasopismem naukowym w Białymstoku, a drugie („Białostocczyzna”) ukazywało się w Białymstoku w latach 1986–2002, przechodząc etap od czasopisma społeczno-kulturalnego do czasopisma naukowego. Trzecim jest czasopismo regionalne „Tygodnik Suwalski”, którego początki sięgają 1906 roku. Czwartym jest czasopismo lokalne o charakterze społecznokulturalnym („Goniec Knyszyński”), które ukazywało się w Knyszynie, mieście o bogatych tradycjach historycznych, w latach 1994–2002. Ze Wstępu.

Tematyka książki […] pod redakcją Elżbiety Konończuk i Elżbiety Sidoruk wpisuje się w nurt badań bardzo ostatnio popularnych i modnych, chętnie podejmowanych przez literaturoznawców. Na tego typu mody badawcze patrzymy zazwyczaj podejrzliwie, a przecież to właśnie one stanowią impuls do podjęcia problematyki mało znanej, zapoznanej czy domagającej się naukowej renowacji, one też poszerzają, popularyzują i utrwala- ją nurty początkowo mniej znane czy badawczo ryzykowne. Tak jest i w tym przypadku: Od poetyki przestrzeni do geopoetyki staje się zarazem sprawdzianem efektywności (a nie wyłącznie efektowności) badawczego języka geopoetyki, jak i badaniem jego ograniczeń, prezentacją szerokiego spektrum zastosowań metody, ale i jej wielostronnych możliwości i aspektów.
Z recenzji prof. UAM, dr hab. Bogumiły Kaniewskiej

O niezaprzeczalnej wartości tej rozprawy decydują w moim przekonaniu przede wszystkim te fragmenty kolejnych rozdziałów , w których autorka, sięgając po metody badawcze współczesnego języka (zwłaszcza po nowe kierunki w semantyce) oraz wykorzystując dane leksykograficzne i literaturę przedmiotu spoza językoznawstwa, rekonstruuje artystyczne obrazy poszczególnych nazw kwiatów. Zastosowane przez Beatę Kuryłowicz procedury analityczne nazw kwiatów (materiał egzemplifikacyjny stanowią wiersze 130 poetów, przede wszystkim twórców tego okresu; zarówno najwybitniejszych, jak i mniej znanych) zostały wykonane rzetelnie, według najlepszych reguł postępowania badawczego i przy użyciu właściwego do tego celu instrumentarium.
Z recenzji dr hab. Ewy Sławkowej, prof. UŚ.

Podstawą rozważań na temat poezji Tomasza Kajetana Węgierskiego jest edycja Wierszy wybranych tego poety dokonana przez Juliusza W. Gomulickiego, a same uwagi ograniczone są tylko do wierszy, których autorstwo nie budzi najmniejszych wątpliwości, które znane były w epoce i które dzięki temu nie powinny budzić żadnych kontrowersji interpretacyjnych. Wydaje się bowiem, iż, wobec braku całościowego opracowania monograficznego, sprawą najwyższej wagi jest przede wszystkim zanalizowanie tej części dorobku autora Myśli mojej, która bez cienia wątpliwości wyszła spod jego pióra, a co do której wypowiedziano wiele sprzecznych, krzywdzących, bądź – mówiąc wprost – nieprawdziwych uwag. Dopiero wtedy możliwa będzie naukowa refleksja nad tekstami, których autorstwo jest wątpliwe.(Ze Wstępu).

Celem pracy jest przedstawienie figuratywnego opisu faunicznego człowieka, jego psychiki i wyglądu oraz zachowania w perspektywie kontrastywnej. Analiza zebranego materiału pozwala na ustalenie, jakie są jakościowo-ilościowe preferencje w wyborze konceptów frazeologicznych nominacji w poszczególnych językach, a należy podkreślić, że „frazeologia nierównomiernie pokrywa podstawowe referencjalne, konceptualne sfery języka”. Porównanie zebranych jednostek umożliwia pokazanie podobieństw i różnic między wykorzystaniem potencjału animalizmów w języku polskim, angielskim i włoskim. Stałe połączenia wyrazowe i metafory konwencjonalne, tworzące analizowaną grupę, zostały podzielone tematycznie i przedstawione w ujęciu porównawczym. (Ze Wstępu)

Uderzającą cechą pisarstwa Anny Wydryckiej jest niemal detektywistyczna umiejętność docierania do faktów biograficznych: prawie z nicości wyłania się dzięki temu interesująca sylwetka zapomnianej Anny Zahorskiej i jej rodziny. Jednakże najbardziej wyrazistą cechą naukowego pisarstwa zaprezentowanego przez autorkę jest znakomicie przeprowadzana interpretacja utworów literackich. […] A jednocześnie – owa subtelność analiz wspomagana jest często imponującą wręcz erudycją (zob. zwłaszcza tekst o wierszu Leopolda Staffa). I jeszcze jedna bardzo ważna cecha tej książki: szczegółowe analizy prowadzą do głębszego poznania całej epoki.
(Z recenzji prof. zw. dr hab. Marii Podrazy-Kwiatkowskiej)

Podstawową przesłanką zainteresowania materiałem językowym zarejestrowanym w słowniku jest przekonanie, ugruntowane doświadczeniami innych językoznawców, że ogląd języka, w tym jego planu leksykalnego, dokonywany z perspektywy tekstu bądź słownika, przynosi rożne rezultaty. To założenie znajduje potwierdzenie w słownictwie polszczyzny pierwszej połowy XIX wieku. Spojrzenie na tę leksykę przez pryzmat języka artystycznego, rozpraw filozoficznych, społecznie zaangażowanej publicystyki, tekstów naukowych czy pism użytkowych i analiza rejestru słownika, w tym konkretnym wypadku dwujęzycznego, dostarczają bowiem całkiem odmiennych wrażeń.

Konferencja „Alfabet Białegostoku” została zorganizowana z myślą o badaczach najmłodszego pokolenia – studentach i doktorantach różnych dziedzin, którzy przez udział w sesji mogli zabrać głos na temat swego miasta. Perspektywy badawcze, jakie pojawiły się zarówno za sprawą referatów, jak i podczas towarzyszących im dyskusji, pozwalają mieć nadzieję na kontynuację „Alfabetu”.
Jako pierwszą odsłonę zakrojonego na szerszą skalę przedsięwzięcia należy traktować również prezentowaną książkę pokonferencyjną. Jej interdyscyplinarny charakter przesądza o oryginalności – chyba po raz pierwszy na łamach tej samej publikacji sąsiadują ze sobą teksty dotyczące dyscyplin tak odległych, jak chemia, kulturoznawstwo, socjologia, językoznawstwo.

"Artykuły składające się na tom traktują o odmianach stylowych polszczyzny dawnej i współczesnej. Wiele z nich to szkice mające dużą wartość merytoryczną. Zostały one napisane przez wybitnych polskich językoznawców z kilku ośrodków akademickich, by wymienić tylko Białystok, Katowice, Kraków, Lublin, Olsztyn, Opole, Poznań, Warszawę, Wrocław. Inne materiały były opracowane przez młodszych pracowników nauki, czy w ogóle przez osoby debiutujące na niwie językoznawczej. Także i te artykuły w przeważającej części są solidnymi opracowaniami. [...] Tom znacznie rozszerza naszą wiedzę nie tylko o stylach dawnej polszczyzny, ale i o zjawiskach najnowszych związanych z niezwykłym postępem współczesnych technologii, zwłaszcza internetowej. [...]".
Z recenzji prof. dr hab. Kazimierza Ożoga

W prezentowanym tomie zostały zgromadzone teksty publikowane w latach 1997–2009 w różnego typu czasopismach i książkach zbiorowych. Obejmują one rozmaitą problematykę i odnoszą się do wielości metod badawczych języka osobniczego, np. metod tradycyjnych polegających na rejestracji i opisie zjawisk gramatycznych i leksykalnych, teorii pola semantycznego, czy teorii językowego obrazu świata. Istotną rolę w tych badaniach stanowi opis środków stylistycznych biorących aktywny udział w kreowaniu świata przedstawionego, a także intertekstualne, metatekstowe i kulturowe odwołania interpretacyjne. Książka powstała głównie z myślą o uczestnikach prowadzonych przeze mnie seminariów magisterskich i licencjackich, studentach, którzy bardzo często są zagubieni wobec złożonej problematyki badań nad językiem osobniczym. Teksty pozostają w zasadzie bez zmian. Wprowadzono jedynie niezbędne poprawki, usunięto drobne usterki stylistyczne, interpunkcyjne oraz inne niewielkie uchybienia dostrzeżone w druku.
Autorka

Łatwo przewidzieć, że książka stanie się nieodzowną lekturą wszystkich Czytelników zainteresowanych kulturą tamtej epoki. Ponadto, jako praca niezwykle solidna warsztatowo, powinna zaciekawić również osoby zajmujące się różnymi formami kontroli politycznej sprawowanej nad literaturą w innych okresach naszych dziejów (dla tych Czytelników szczególnie ważny będzie rozdział poświęcony porównawczemu zestawieniu cenzury peerelowskiej i carskiej).Wreszcie, na okrasę, znajdzie tu Czytelnik kilka obrazków, które ilustrują życie codziennego cenzora, a pośrednio także i powszechny standard życia w powojennej Polsce. Obraz świata cenzorów, jaki wyłania się z książki, potwierdza prawdę o "banalności zła" będącej podstawą systemu. Większość osób obsługujących urząd to nie były jakieś demoniczne postacie. Przeciętni udzie, często inteligentni, niepozbawieni czasem poczucia humoru, niekiedy sprzyjający pisarzom - ale bez nich nie istniałby cały represyjny ustrój państwowy - fragment recenzji.

„Bernadetta M. Puchalska-Dąbrowska podjęła się napisania opracowania interdyscyplinarnego z pogranicza teologii i historii literatury. Z wykształcenie nie jest teologiem duchowości. Mimo to jej rozprawa napisana jest kompetentnie i ze znawstwem przedmiotu. Pozwala to na świeże i oryginalne ujęcie opracowywanej problematyki (...). Autorka zebrała i przestudiowała dużą ilość materiału o charakterze archiwalnym. Odwołuje się do bogatej literatury przedmiotu z zakresu historii myśli i literatury oraz do literatury teologicznej (...). Przedstawione opracowanie dobrze i merytorycznie opisuje zachodzące zjawiska oraz rolę propagowania pozytywnych wzorców osobowych pochodzących z Wysp Brytyjskich”.
Z recenzji dr bab. Mieczysława Ozorowskiego, prof. UKSW
„Rozprawa (...) stanowi cenny wkład w dorobek polskiej historii literatury oraz polskiej duchowości XVI i XVII wieku. Została napisana przystępnym językiem, bez modnego w dzisiejszej literaturze nasyceń tekstów wyrazami obcymi (...). Przybliża wiele zapomnianych postaw i wartości związanych z przywiązaniem do Ojczyzny, wiary, Kościoła i tradycji (...). Uzupełnia istniejącą lukę w naszej historii literatury. Praca posiada charakter nowatorski, nie tylko ze względu na jej przedmiot, ale także z uwagi na jej walory erudycyjne i solidne udokumentowanie źródłowe”.
Z recenzji dr. hab. Adama Skreczko, prof. UwB

Książka składa się z dwóch obszernych części. Jest to dzieło imponujące. Część I, zgodnie z chronologią okresów literackich, zawiera artykuły obrazujące cykle liryczne „od renesansu do początków XX wieku”, część II natomiast obejmuje wiek XX i XXI. Jak wiadomo, książka ta nie ma charakteru monograficznego, stanowi jednak miarodajną, chociaż „niepełną” – co zaznacza K. Jakowska we wstępie – „panoramę polskiego cyklu lirycznego” – fragment Recenzji.