Biblioteki akademickie XXI w. funkcjonują w świecie dynamicznych zmian, wynikających przede wszystkim z rewolucji informatycznej oraz przeobrażeń w edukacji na poziomie wyższym. Zapoczątkowało je wprowadzenie w latach 90. XX w. profesjonalnych, zintegrowanych systemów bibliotecznych. Zmiany te obserwujemy obecnie we wszystkich dziedzinach bibliotekarstwa – od warsztatu bibliotekarza po procesy biblioteczne. Wymuszają one stałe wzbogacenie ofert bibliotek, polepszenie jakości świadczonych usług, nieustanne podwyższanie kwalifikacji pracowników, zmiany w sposobach gromadzenia, opracowywania czy udostępniania zbiorów, a także rozwijanie zasobów bibliotek cyfrowych oraz tworzenie instytucjonalnych repozytoriów. Współczesna biblioteka to centrum informacji i wiedzy integrujące różne usługi informacyjne, w tym dostępne także poza nią. Użytkownicy coraz częściej korzystają z jej zasobów oraz oferowanych przez nią usług zdalnie, za pośrednictwem internetu, czasem nawet nie zdając sobie sprawy, że to robią. Równocześnie biblioteki powinny pełnić rolę tzw. trzeciego miejsca – miejsca do pracy i nauki, ale także spotkań i relaksu (...).
W jaki sposób tak zarysowane trendy nauki XXI w. znajdują swoje odzwierciedlenie w bibliotekach akademickich? Czy humanistyka cyfrowa oznacza zmianę paradygmatu funkcjonowania bibliotek, czy jedynie rozszerzenie dotychczasowych usług? Czy biblioteki udzielają naukowcom wsparcia na zasadzie partnerstwa, czy są jedynie usługodawcą? Jak radykalne i zasadnicze przemiany cywilizacyjne w nauce odbiły się w misji działania bibliotek uniwersyteckich? Na te – i inne – pytania odpowiedzi poszukiwali uczestnicy ogólnopolskiej konferencji naukowej „Biblioteka [w] transformacji”, która odbyła się w dniach 14-15 września 2023 roku w Białymstoku (...).
Omawiano przywołane w tytule konferencji zagadnienie zarówno w ujęciu historycznym, jak i współczesny. Starano się także przewidzieć wyzwania, jakie czekają biblioteki w najbliższej przyszłości, wymieniono poglądy i doświadczenia. Pokłosie konferencji stanowi niniejsza publikacja.
Ze Wstępu

Uniwersytet w Białymstoku niejedno ma imię. Zaprezentowaliśmy już naszą Uczelnię „od kuchni”, teraz przedstawiamy ją „w menzurce”. I znów jest kolorowo, smacznie, zdrowo, nowocześnie, tradycyjnie…

Z wielką przyjemnością oddajemy w Państwa ręce kolejną książkę z kulinarnymi przepisami pracowników największej podlaskiej Uczelni. Tym razem postanowiliśmy „zamknąć lato w szkle”, dlatego w naszej publikacji królują przetwory oraz nalewki o prozdrowotnym działaniu.

Uniwersytet w Białymstoku w menzurce to ponad 80 sprawdzonych receptur, którymi dzielą się rektorzy, nauczyciele akademiccy i pracownicy administracyjni. Są m.in. dżemy, konfitury, kiszonki, marynaty, sałatki, sosy, syropy, nalewki, likiery, koniaki. Do ich przygotowania potrzebne są pachnące latem owoce, warzywa, zioła, liście, ziarna, przyprawy, a wśród nich: truskawki, wiśnie, płatki dzikiej róży, rokitnik, aronia, śliwki, jabłka, pomidory, ogórki, fasolka, pędy sosny… Zapewniamy, że bogactwo smaków, kolorów i zapachów zadowoli nawet najbardziej wymagających smakoszy. Każdy przepis wart jest wypróbowania!

A że to książka uniwersytecka, na nalewki i przetwory patrzymy też naukowo – okiem biologa, chemika oraz historyka. To trzy pasjonujące rozmowy pełne ciekawostek, a nawet praktycznych wskazówek.

Uniwersytet w Białymstoku w menzurce to także okazja, aby przedstawić naszą Uczelnię, jej Wydziały i jednostki. Wszystkie mogą pochwalić się wspaniałymi tradycjami, sukcesami naukowymi i dydaktycznymi, niepowtarzalną atmosferą.

Zapraszamy do lektury i życzymy smacznego!

Zespół Redakcyjny

Uniwersytet jest przestrzenią, którą tworzą ludzie. Próbując podsumować ćwierć wieku budowania Uniwersytetu w Białymstoku, zdecydowaliśmy się na opowieść o powstaniu i rozwoju instytucji, ale przede wszystkim na obszerną gawędę o ludziach. Pomieszczone w książce historie, opowieści, biografie prezentują obraz Uczelni jako konstrukcji złożonej z wielu doświadczeń, przeżyć, refleksji, punktów widzenia, marzeń, ambicji, sukcesów, rozczarowań, porażek i niepowtarzalnych wersji.
(...) Księga Jubileuszowa jest przedsięwzięciem wspólnym, wykonanym przez pracowników reprezentujących wszystkie jednostki. Rozmowy z ludźmi Uniwersytetu przeprowadzili dziennikarze, chyba w większości będący absolwentami białostockiej Filii lub już samodzielnego Uniwersytetu.. 25 lat to tylko punkt wyjścia, swoisty pretekst, z którego skorzystaliśmy, aby pokazać piękne dzieje Uniwersytetu w Białymstoku, ważnych i nietuzinkowych ludzi, którzy podzielili się swoimi opowieściami, ale też sami okazali się – wciąż snutą – Opowieścią.
Krzysztof Korotkich i Cezary Kuklo

Ta książka powstała z pasji do Uniwersytetu i gotowania. Można w niej znaleźć potrawy tradycyjne i egzotyczne, wyszukane i „na szybko”, a wśród nich dania główne, zupy, przekąski, ciasta, desery, nalewki. Dla każdego coś dobrego! Bogactwo smaków, kolorów i zapachów zadowoli nawet
najbardziej wymagającego smakosza!
Autorami przepisów są ludzie Uniwersytetu w Białymstoku. Rodzinnymi tradycjami, kulinarnymi fascynacjami z podróży czy potrawami inspirowanymi nauką i przyrodą dzielą się m.in. rektorzy, nauczyciele akademiccy, pracownicy administracyjni... Każdy przepis ma swoją historię. Są też cenne wskazówki i praktyczne rozwiązania.
Przy okazji przedstawiamy miejsce, które łączy wszystko i wszystkich – Uniwersytet w Białymstoku.
Praca przy tej książce sprawiła nam wiele radości, którą teraz chcemy podzielić się z Państwem. Życzymy wspaniałych chwil w kuchni, bo każde danie warto wypróbować!
I już zapowiadamy, że książka kucharska to początek uniwersyteckiego cyklu.
Od Redakcji

Wszystkie artykuły składające się na omawianą publikację opowiadają o podejmowanych cennych inicjatywach ocalania pamięci i tradycji, o konieczności żywego wiązania przeszłości z teraźniejszością. Książka ta uświadamia edukacyjną rolę przeszłości, która polega m.in. na tym, iż funkcjonuje ona jako norma, wartość i kryterium. Przeszłość, która nie mija, lecz staje się tym, „co jest zawsze”, traci cechy przeszłości, staje się „dawnością wciąż czuwającą”, trwaniem sprawdzonym przez pokolenia, dającym pewność. Jesteśmy silni siłą naszej historii, a pamięć otwiera nas na to, co uniwersalne i nieskończone. Autorzy odwołują się tu do materiału źródłowego, do licznych wspomnień dotyczących minionych zdarzeń i ludzi związanych z regionem, uobecniają przeszłość. Lektura recenzowanej pracy uświadamia czytelnikom, że pamięć jako sposób zbiorowego istnienia ma charakter wielopodmiotowy, ponieważ jest zawsze pamięcią czyjąś.
Z recenzji prof. dr hab. Teresy Zaniewskiej (SGGW)

Zebrane w monografii teksty są próbą podjęcia interdyscyplinarnego wielogłosu, którego punktem wspólnym i zarazem klamrąspinającą jest pamięć o przeszłości w różnych jej odsłonach.
Teksty zamieszczone w książce można umiejscowić w pewnej kategorii, którą obrazowo autorzy trafnie nazywają „pedagogiką miejsca”, związaną z kreowaniem podmiotu (każdego z nas) za pośrednictwem miejsca i pamięci. Można mówić o swoistym silnym związku pomiędzy pamięcią i miejscem, bowiem pamięć ma moc ocalającą „miejsce”, przywraca wszystko, co zapomniane, ukryte przez niewiedzęlub świadome zafałszowania i manipulacje.
Z recenzji ks. prof. dr. hab. Adama Skreczko (UKSW)

Łanga, Słoja, Nietupa, Sokołda, Trejgle, Planta – czy te nazwy brzmią swojsko i znajomo? Poza nieliczną grupką entuzjastów oraz, rzecz jasna „tutejszych”, mało kto, nawet w pobliskim Białymstoku, mógłby wskazać lokalizację kryjących się za nimi rzeczułek i miejscowości. Nazwy te są echem historii ostatniej na polskim niżu „Terra Incognita”, gdzie na wielu cienistych ścieżkach wciąż łatwiej spotkać żubra niż turystę, gdzie forsując przepastne mokradła uroczysk szybko można zrozumieć, dlaczego wybrali je na schronienie powstańcy z 1863 roku i gdzie można poczuć kołatanie zmęczonego serca na stromych podejściach Wzgórz Świętojańskich. Owa „Terra Incognita” to Puszcza Knyszyńska – najrozleglejszy w Polsce nizinny kompleks leśny stykający się z Puszczą Białowieską na południu, Puszczą Augustowską na północy, wsparty od wschodu na granicznej rzece Świsłoczy, a od zachodu coraz bardziej „podgryzany” przez przedmieścia Białegostoku.
Jest to Puszcza niezwykła. Na jej znacznej części, szczególnie w okolicach Supraśla, królują drzewostany szpilkowe, jakby żywcem przeniesione z Syberii. Ale dalej na zachód, tuż za opłotkami Czarnej Białostockiej ustępują one miejsca liściastym lasom Jesionowych Gór, gdzie w wielu miejscach można się poczuć jak w najdzikszych zakątkach sąsiadki – Puszczy Białowieskiej. Jednak ta ostatnia nie może pochwalić się rozległymi, nieomal podgórskimi krajobrazami, których można doświadczać wędrując leśnymi duktami ku Sokółce i Krynkom. Jest wreszcie Puszcza Knyszyńska niemym świadkiem wielowarstwowej historii, znaczonej egzotyką nazw takich, jak wspomniane Trejgle – „Trzy Sosny” w zaginionym języku gospodarujących tu niegdyś Jaćwingów, wyniosłą sylwetą supraskiego monasteru, licznymi krzyżami znaczącymi powstańcze i wojenne mogiły, jak również „duchem puszczy” rodzącym się w zakonspirowanych leśnych bimbrowniach.
Ostatnie pięć lat spędziliśmy na przemierzaniu najodleglejszych zakątków Puszczy, utrwalając jej ulotne piękno. Ulotne, gdyż Puszcza zmienia się na naszych oczach. Jej niegdysiejszy borealny charakter szybko zanika pod naciskiem potężniejącego globalnego ocieplenia. Brak śnieżnych zim, narastająca susza i huraganowe wiatry przebudowują las w niespotykanym wcześniej tempie. Świerki, do niedawna wizytówka Puszczy, masowo wymierają ustępując miejsca grabom i lipom. Ale Puszcza trwa i będzie trwała, choć zmieniona, być może nie do poznania. Tym bardziej spieszyliśmy się, by podzielić się nią taką, jaką ją znamy.

Od Autora
Monografia W poszukiwaniu tożsamości miasta. Architektura i urbanistyka Białegostoku w latach 1795-1939 jest pierwszym kompleksowym naukowym opracowaniem dziejów architektury i urbanistyki Białegostoku. Obejmuje kluczowy okres: lata 1795-1939, czas przeobrażeń dawnej barokowej rezydencji magnackiej w nowoczesny ośrodek miejski.
Praca jest efektem wieloletnich badań prowadzonych przez Autorkę m.in. w bibliotekach i archiwach rosyjskich, białoruskich i litewskich. Odkryte nowe, nieznane wcześniej materiały źródłowe umożliwiły odtworzenie nieistniejącej już historycznej zabudowy Białegostoku. Projekty, rysunki i plany ukazują miasto i jego budowle z czasów zaboru pruskiego, administracyjne centrum Obwodu Białostockiego, dynamiczny rozwój przemysłu w drugiej połowie dziewiętnastego stulecia, pałace i rezydencje fabrykanckie, świątynie różnych wyznań (w tym również projekty niezrealizowane), kamienice mieszczańskie, domy robotnicze; wreszcie – nowe, modernistyczne oblicze miasta w dwudziestoleciu międzywojennym budowane z zadziwiającą konsekwencją w ramach spójnego programu ideowego.
Z tej różnorodnej niegdyś, barwnej i wielowątkowej przestrzeni pozostały tylko nieliczne fragmenty. W zachowanych reliktach historycznego dziedzictwa zawarte są indywidualne cechy wyrażające niepowtarzalny charakter i lokalny koloryt miejsca. Do ich zrozumienia konieczna jest jednak, dokonana w monografii, rekonstrukcja utraconego pierwotnego kontekstu, przywołanie nieobecnych już budowli i ponowne ich osadzenie we współczesnej tkance urbanistyczno-architektonicznej. Dopiero wówczas staje się możliwe odczytanie fenomenu genius loci i obszarów tożsamości zakodowanych w miejskiej przestrzeni.
Prezentowana Czytelnikom publikacja – o historii, architekturze i ideach kształtujących Białystok, przywraca do wspólnego „magazynu pamięci” wiedzę o miejscach, nadaje im wartości identyfikujące, a tym samym pomaga zachować historyczną i kulturową ciągłość miasta.
Małgorzata Dolistowska

Małgorzata Dolistowska - dr hab., historyk sztuki, nauczyciel akademicki, pracownik naukowy Wydziału Architektury Politechniki Białostockiej i Wydziału Instrumentalno-Pedagogicznego Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina. Prowadzi badania nad kulturą masową i rozmaitymi gatunkami sztuk wizualnych XIX wieku oraz specyfiką pejzażu kulturowego i architekturą dawnych ziem północno-wschodnich Rzeczypospolitej w XIX-XX wieku (środowiska artystyczne, migracje idei). Autorka i współautorka książek: Zapomniane rotundy. Budynki panoram polskich w XIX wieku (1997), W kręgu Panoramy Racławickiej (1985), Białystok nie tylko kulturalny (2008) oraz kilkudziesięciu artykułów naukowych, licznych opracowań konserwatorskich i prac badawczych poświęconych architekturze i sztuce regionu.

W metodologii nauk społecznych określa się pojęcie i miejsce poszczególnych nauk społecznych takich jak socjologia, nauki o polityce, ekonomia, psychologia społeczna, antropologia. Rozważa się różnicę pomiędzy naukami społecznymi a przyrodniczymi oraz humanistyką […]
W naukach społecznych stosuje się różnorodne metody badawcze i różnorodne zasady budowy teorii; również te, które stosuje się w naukach przyrodniczych. Tworzy się modele, podejmuje zagadnienie związku teorii z badaną rzeczywistością. Rozważa hipotezy i sposoby ich sprawdzania.
(Z Wprowadzenia)

Pomysł napisania i wydania książki NIE TYLKO O NAUCE, ROZMOWY Z PROFESOREM SIR LESZKIEM BORYSIEWICZEM zrodził się z potrzeby przybliżenia polskiemu czytelnikowi wybitnej postaci, jego międzynarodowej działalności na rzecz walki z nowotworami, a także osoby zakorzenionej w polskiej tradycji i kulturze, pochodzącej z białostockiej ziemi. W tym miejscu składam serdeczne podziękowania Profesorowi sir Leszkowi Borysiewiczowi, że zechciał udzielić wywiadu, podczas którego opowiedział nie tylko o życiu swoim i rodziny, swojej pracy, ale również odpowiedział na pytania dotyczące roli nauki i naukowca we współczesnym, jakże skomplikowanym świecie. Ta część rozmowy w znacznej mierze odnosiła się zagadnień medycznych, w szczególności była poświęcona badaniom nad zwalczaniem nowotworów i im przeciwdziałaniu. Bardzo dziękuję żonie Profesora sir Leszka Borysiewicza, dr Gwen Borysiewicz, za serdeczną współpracę i wzbogacenie tekstu o liczne fotografie.
(Ze Słowa wstępnego)

Jerzy Maksymiuk to w naszej kulturze osobowość wyjątkowa. Chyba nie ma dyrygenta i w ogóle człowieka związanego ze światem muzyki poważnej, który byłby w polskim społeczeństwie
tak szeroko kojarzony. (...)Gdy w 2014 roku został uhonorowany nagrodą Fundacji Kultury Polskiej – Złotym Berłem, kapituła uzasadniła swój wybór następująco: „Za nieujarzmioną osobowość twórczą i unikalny dar komunikacji z audytorium, za przeciwstawianie się żywiołowi komercjalizacji kultury muzycznej”. Nieujarzmiona jest również jego komunikacja z audytorium. Podczas koncertu często niespodziewanie odwraca się do widowni i wygłasza przemówienie, zwykle dotyczące muzyki, która zostanie zagrana. Impulsywnie, nieporządnie i dygresyjnie, ale z nieodpartym wdziękiem. Bardzo lubi mówić, choć nigdy nie trzyma się tematu – dziennikarze nie mają z nim łatwo. Lubi też kolportować anegdoty o sobie, których jest wiele. Budzi powszechną sympatię, bo jest szczery i wyrazisty. Po prostu jest sobą. Zawsze blisko ludzi, za pan brat z każdym, co jest dla niego całkowicie naturalne. (Ze Wstępu.)

Z rozwojem komputeryzacji i informatyzacji wiąże się konieczność wprowadzenia stosownych regulacji prawnych. Rządy muszą tworzyć nowe prawa. Prawo informatyczne, jak wszelkie normy prawne, nie może być sprzeczne z etyką i powinno być na niej oparte. Człowiek, tworząc prawo, analizuje je najpierw pod względem etycznym – to nasze moralne idee dają początek i kształt prawu. Rozwój etyki komputerowej jest więc niezbędnym warunkiem dobrego prawa komputerowego, bowiem ustawodawstwo i etyka komputerowa są nierozłączne. Prawo komputerowe, aby mogło wypełnić swoje zadania, winno być prawem globalnym. Wynika to z globalnego charakteru samej informatyki. Takie prawo powinno być zatem oparte o analizę i globalną dyskusję zasad etyki informatycznej. Misją globalnej etyki informatycznej jest więc stworzenie etycznych podstaw globalnego prawa informatycznego. Grupy nacisku np. G8, UE i ONZ dążą do stworzenia
cyber-prawa i przystosowania istniejącego prawa do nowej rzeczywistości globalnego świata informatycznego.
Etyka informatyczna i prawo informatyczne, z samej natury informatyki, muszą mieć charakter globalny. Rodzi się zatem pytanie, czy zasady etyki i normy prawne nie będą zbiorem pobożnych życzeń, bo nie będzie możliwości ich egzekwowania. Również w tej sprawie toczy się dyskusja.
Optymiści wierzą w samokontrolę, pesymiści uważają, że nastąpi zubożenie człowieka i kultury. Stanowisko neutralistyczne uzależnia efekty od tego, jak człowiek pokieruje swoim rozwojem.
Są i tacy, którzy chcieliby, aby systemy komputerowe posiadały ograniczenia, mające na celu
przestrzeganie pewnych zasad etycznych. Ze Wstepu.

Na wiosnę 2011 roku mój serdeczny kolega, sędzia Witold Pawlak z Londynu, przysłał do mnie e-maila z informacją, że rektorem Uniwersytetu Cambridge został Polak prof. Leszek Borysiewicz. Co prawda, nie wiedziałem o tym, ale ta wiadomość szczerze mnie ucieszyła. W Internecie znalazłem informację na temat Pana Rektora Borysiewicza. W jednym z biogramów przeczytałem zdanie, które bardzo mnie zaintrygowało: „Leszek Borysiewicz – urodził się w Wielkiej Brytanii w Cardiff w 1951 roku, jako syn polskich imigrantów. Jego rodzice Jan Borysiewicz i Zofia Helena Wołoszyn zostali zatrzymani we wschodniej Polsce w momencie wybuchu II wojny światowej, a następnie wywiezieni na Syberię do łagru, gdzie spędzili dwa lata”. Kiedy czytałem te słowa, pracowałem już jako wolontariusz Muzeum Wojska w Białymstoku, zbierając relacje byłych sybiraków do powstającego Muzeum Pamięci Sybiru. Byłem więc zainteresowany odszukaniem kolejnych żyjących osób, ofiar sowieckich zesłań i katorgi na nieludzkiej ziemi, aby utrwalić ich relacje. Nazwisko „Borysiewicz” wydało mi się dziwnie znajome i jednocześnie bliskie w jego fonetycznym brzmieniu. Pomyślałem wówczas: „to musi być ktoś z naszych terenów... może nawet z Białegostoku lub okolic”.
(Ze Wstępu, Sławomira Presnerowicza).

Niniejsza monografia podejmuje problematykę zastosowania aparatury formalnej logiki do reprezentacji i eksploracji wiedzy zmieniającej się w czasie. Przez wspomnianą aparaturę formalną logiki rozumiemy systemy, które są kombinacją systemów modalnej logiki epistemicznej, służących do opisu wiedzy oraz systemów logiki temporalnej, umożliwiających wyrażenie kontekstu czasowego. Do opisu wiedzy zmieniającej się w czasie będziemy zatem stosować różne systemy epistemicznej logiki temporalnej. Ze Wstepu.